KRİZLER, SAVAŞLAR, ÇATIŞMALAR VE ANLAŞMAZLIKLAR

Dünya “Artık birbirine eklemlenmiş bir ortak değil”: Yıllar önce, Federal Dışişleri Bakanlığı bu formülü küresel takımyıldızlarının gelişimini sağlamak için kullandı.

Dünya’nın Çekidüzen Verecek Bir Güce İhtiyacı Var – Asıl Eksik Olan da Bu ABD, polis rolünü terk etti. Çin, bölgesel hâkimiyet arıyor. Avrupa ne yapabilir? Bir konuk yorumu. Siyaset Bilimci Herfried Münkler kısa süre önce Rowohlt tarafından “Otuz Yıl Savaşı” isimli bir cilt yayımladı. Dünya “Artık birbirine eklemlenmiş bir ortak değil”: Yıllar önce, Federal Dışişleri Bakanlığı bu formülü küresel takımyıldızlarının gelişimini sağlamak için kullandı. O zamandan beri durum, daha istikrarlı olandan daha tehdit edici bir hale geldi. Kore yarımadasından Hindistan’ın Pakistan’ın Keşmir’e hakkındaki ihtilafı, Basra Körfezi’nde periyodik olarak yükselen tansiyon, Suriye’deki savaşlar ve Yemen’den, Doğu Ukrayna’ya kadar silahlı çatışmalar, açık ya da kapalı olarak bir kriz ya da savaşın eşiğinde bir krizler, çatışmalar, savaşlar yayı söz konusudur. Bazı durumlarda, nükleer bir krizin tırmanma tehlikesi, arka planda tehlikeli bir şekilde görünmektedir: Keşmir’de iki nükleer güç rekabet etmekte ve İran gibi mevcut nükleer güçlere daha fazla katılmakta olan Kuzey Kore de engellenmelidir.   Bununla birlikte Yayılmama Politikası, Ukrayna gibi ezici bir rakip Nükleer Güç olmayan bir ülkeye neler yapabileceğini gösterdiğinden beri zayıf görülmektedir – Ukrayna, Sovyetler Birliği’nin dağılmasından kısa bir süre sonra nükleer bir güçtü. Dolayısıyla, nükleer güçler çemberini büyütmemek için bundan vazgeçmişti. Ona verilen güvenlik garantileri, Kırım’ın değersiz olduğunu ortaya koydu. Bazı insanlar sadece nükleer seçeneği olanların kendi kararlarında gerçekten emin olduğu sonucuna varmışlardır. Kaba bir karşılaştırmayla, iki tür bölgesel ve küresel düzen ayırt edilebilir: Kendi kendini düzenleyen ve çoğunlukla bir dengenin gerekliliklerine yönelik olanlar ve içinde temel ilke ve kurallara bulunan ve bu kurallara ve uyulduğunu izleyen bir vasi bulunanlar. Siyasi gerçeklikte, bu iki temel türün bir dizi kombinasyonu ve melez formları gözlenebilir. Doğu-Batı etkileşimleri, buna bir örnektir. Koruyucunun Rolü ABD İçin Çok Pahalı Hale Geldi İki sistem arasındaki ilişkide askeri bir denge varken, kendi koruyucularına sağlanan sistemler dahilinde ABD ve SSCB, mevcut koşulların sürdürülmesi için farklı şekillerde ve farklı yollarla, bölgesel bir düzenin koruyucularıydılar. Askeri denge bozuldukça, Sovyet İmparatorluğu ve ittifak yapıları kısa sürede çöktü. Bunu ABD’nin yirmi yıllık tek kutuplu bir emri takip etti. Bazen Birleşmiş Milletler ile birlikte, bazen tek elden küresel bir düzen koruyucusunun rolü olarak. Küçük Bush’un altında bunalmışlardı; Obama altında, bu rolü oynamaya çalıştı. Ancak, daha ihtiyatlı ve saklıdır; Trump’ın altında ona elveda dediler. Düzenli ve devamlı bir vasinin rolü pahalıdır. Trump’ı göreve getiren ABD seçmenleri için bu, çok pahalı oldu. “Önce Amerika” Sloganı, bu konumdan çekilmenin formülüdür. Her yerde söylenebilecek çatışma ve savaşların birikimi, esasen koruyucuya ihtiyaç duyan bir dünya düzeniyle karşı karşıya olduğumuzu, ancak bu rolü üstlenebilecek ve devralmak isteyecek kimse kalmadığını göstermektedir. Uzun Süredir Çin’in ABD’nin Yerini Alacağına İnanılmaktaydı Bir yandan, bu yalnızca küresel olarak artan askeri harcamalara değil, aynı zamanda yansıyan belirsizliklere yol açmaktadır. Öte yandan, nükleer silahlar ve ilgili dağıtım sistemleri için bir dizi devletin peşinde, bazı güçlerin bir emrin reddedilme döneminde olabildiğince fazla avantaj kazanma girişimi, daha sonra yeni bir düzenin ortaya çıkmasında siyasi bir rehin olarak tutulabilir ya da kullanılabilir. Mevcut Çatışmalar Birikimi, dünya düzeninin ve bunun temelindeki ilkelerin dönüşümüne eşlik edecektir. Ancak bu, gerçekten böyle mi? Bir süredir bu görüş hâkim (ve bazı durumlarda hala geçerli), düzenin kendisi değişmeyecek, aksine yalnızca hâkim üstün gücün konumu tekrar doldurulacaktır. Çin, ABD’nin yerini alacak. Bu tanı, son kırk yılda Çin’in ekonomik yükselişine dayanıyordu ve İpek yolu Projesi’nde yakın zamanda ifadesini bulan Orta Krallık’ın siyasi açıdan kendine güvenen görünümü de bu fikre katkıda bulundu. Ancak daha yakından bakıldığında, bunun küresel düzenle ilgili değil, bölgesel üstünlükle ilgili olduğu görülmektedir. Çin, bir bütün olarak dünya düzeni için kesinlikle sonuçları olan Orta Asya’daki hâkimiyetini genişletmektedir. Ancak, özellikle diğer iki büyük Asya gücü Hindistan ve Rusya, bundan endişe duymaktadırlar. Küresel düzenin koruyucularının rolü iddiası tanınmaz ve belirsizdir – ayrıca Çin’in verimliliğini de bastırabilmekte ve etkilemektedir. Avrupalılar Çaresiz ABD’nin nispi gerilemesi ve Çin’in nispi yükselişi aynı düzende yapılmamaktadır. ABD, demokratik ilkeler fikrine dayanarak, çok fazla ekonomik dayanışmaya dayanıyordu. Dolayısıyla,birtakım temel haklara dayanan normatif bir düzen. Hiçbir zaman bu yönergeleri her zaman takip etmediler. Fakat bunlar sonuçta, politikalarının normatif ufkunu temsil etmekteydi. Öte yandan bu bağlamda Çin, esasen kendi çıkarlarıyla uyumlu, mekânsal olarak sınırlı bir düzen anlamına gelmektedir. Eğer biri Trump’ın bazen kaotik eylemlerinin ardında bir strateji yapmak, bir oyun çevirmek isterse, o zaman ABD’nin Çin’in gereksinimlerine yaklaştırılması konusunda ısrar etmektedir, anlamına gelir. Sonuç olarak ikisi arasındaki sözümona anlaşmazlılar, kendi çıkarlarını diğerlerinin çıkarlarına karşı uygulamaya çalıştıkları bir çatışmadır. Eski dünya düzeninin ilkeleri, ittifak ortaklarının işe alınmasında sadece ideolojik oyun malzemesidir. Buna göre zayıf, çaresiz dememek için, Avrupalılar içerisinde, özellikle ekonomik dayanışma temelinde, eskilerin ilkelerine ve kurallarına uyan Almanlar, eski dünya düzeninin ilkelerine ve kurallarına bağlı kalmaktadırlar. Klasik olarak gözlemci, ancak politik bir görevi olmayan kâtip ve uyarıcı rolüne geri dönmektedirler. Gelişme hakkında yorum yapmakta, ancak ilerlemelerine müdahale etmemekte ve siyasi çaresizlik olaylarının Siyasi Çaresizlik Şairleri haline gelmektedirler. Bu, hem İran’la nükleer anlaşmayı kurtarma girişiminde, hem de Doğu Ukrayna’daki savaşı sona erdirme çabasında açıkça görülmekte olup; Rusya konusunda, kimse Kırım’ın Ukrayna’ya tekrar geri dönüşünün nasıl sağlanacağını bilmemektedir. Buna göre herkes, hiçbir politik etkisinin olmadığı bilinen ekonomik yaptırımlara bağlıdır. Her durumda, çelişkili tarafların eylemleri üzerinde bu şekilde politik etki elde edilemeyecektir. Dolayısıyla Savaş Çatışması, kendi dinamiklerini takip etmektedir. Yeni Küresel Düzen, Silahlanma Anlamına Geliyor Muhtemelen birçok Avrupalı, çatışma ve savaş birikimini çok tehdit edici bulmaktadır. Çünkü Avrupalılar çatışma ve savaş birikimlerine aktör olarak değil; gözlemci, tasarımcı ve aracı olarak karşı çıkmaktadırlar. Tabii ki, bunu değiştirmek kendi ellerinde. Bununla birlikte, bir siparişi başka bir siparişle değiştirme sürecinde sahip olmayanlar, Eski Koruyucu tarafından korunan ve onun ortadan kaybolmasıyla ilişkili güvenlik kalkanlarının da kaybı anlamına gelmektedir. Yeni küresel düzen henüz net olmasa dahi, onun için çok daha fazla silahlanma seviyesine ve muhtemelen bir dizi başka nükleer güçlere sahip olacağı söylenebilir. Bu, içine bakacağımız ve baş edeceğimiz koruyucuların olmadığı bir dünya düzenine dönüşümün bedelidir.