Isparta Dere Sanayi Birliği ağalarından Başağa Veysel -Deli Veysel- Ağa (2022 Isparta Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen’ in dedesi) Isparta sancağı sanayi birliği adına bir davet bildirisi hazırlar. 10 Haziran 1918 Pazartesi günü başlayacak Ramazan ayında Dere, Yenice, Doğancı camilerinde vaaz vermek üzere her yıl üç aylarda Isparta sancağında tekrarlanan geleneği canlı tutarlar. (Ali Dede Efendi’nin Mevlevihane günlüğünden.) Isparta sancak bölgesinde vaazlarıyla halkın sevgisini kazanmış din adamları tercihti. Daha sosyal iletişim dili sevecen, vatandaşların biri birleriyle daha çok dayanışma içine götürmeyi teşvik eden, tutarlı din adamlarından birisi olduğu bilinen Konya Büyük Medresesi Müderrislerinden (Prof.) Ispartalı Ferhat Tanrıverdi davet edilir. Ispartalı Müderris Ferhat Tanrıverdi o dönemde Şarkikaraağaç ilçesine bağlı Yenice (Yerce) köyünden Ruh sağlığı dalında uzmanlaşmış, özellikle Yunus Emre’nin ilahi ustalığını araştırmış bir bilim adamımızdır. Bugünkü Ruhbilim, İnsan Psikolojisi biliminin teorisyen (uygulayıcı) uygulayıcılarındandır. 1855’te doğmuş.91 yaşında 1946’da ölmüş. Mezarı Gelendost Yenice köyündedir. “Dosteli Dervişlerinden İlahiler” el yazma adlı eseri Konya İl Kültür Müdürlüğü arşivinde olup, TRT ve Diyanet İşleri ile Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dekanlarından yine aynı köyden (Gelendost Yenice) Dinler Tarihi Prof. Neşet Çağatay eseri inceler. Bugün kullanımda olan Yunus Emre İlahileri bu çalışma sayesinde müzikali, dinsel duygusallığı, Allah ve insan sevgisi dokularıyla hala büyük gücünü korumakta. Müderris Ferhat Tanrıverdi ve Prof. Neşet Çağatay sayesinde Yunus Emre ilahileri adıyla dinleti (Dini Musiki) dünyamıza girmiştir. Pisidia Isparta sancak bölgesinde aradan 80 yıl geçmesine (1176’ dan1260 Yunus Emre’nin yaşadığı döneme kadar) rağmen insanlar hala Ortodoksluğa karşı beğeni duymaktalar. İşte Yunus Emre ve akrabaları bu bölgede açtıkları yaren odalarında dini musiki ve Allah inancı doğrultusunda 1255-1260’larda okullaşmış eğitim sürdürülmüş. Ve Miryo Kefalon savaşlarında Ortodoksluğun Pisidia Isparta bölgesinde gidişat İslami inancın lehine olur. 1280’şere doğru Pisidia (Isparta) Metropolitliği (başpapazlık) etkisizleşmiş. Bölge İslamlaştırılmada Yunus Emre’nin ve din âlimi akrabalarının sayesinde özellikle Gelende (Gelendost, Burdur (Polydorion) Gönen (Konana), Eğirdir (i Prostanna) bölgelerindeki Yunus Emre yaren evlerinde ilahiler eşliğinde halkımız İslami doğrultuda eğitilmiş diğer Anadolu içlerine örnek olmuştur. İşte Müderris Ferhat Tanrıverdi 1260’ lardaki çalışmalar araştırılmış. 640 Yıl sonra Dere ve diğer mahallelerdeki Ramazan vaazları yerini bulmuş. Yunus emre ilahilerinin güzelliği tanıtılmıştır. Selçuk Medresesi Profesörlerinden (Müderris) Ferhat Tanrıverdi’nin el yazma ikinci büyük eseri: “Rüya ve Hayallerin İnsan Ruhuna (psikolojisine) Etkileri” adlı eserde rüyaların insan üzerindeki etkileri irdelenir. Konya İl Kültür müdürlüğü arşivlerinde basılmayı bekliyor. (Eserin içeri konusunda ileriki günlerde birkaç makalemi okuyacaksınız.) Isparta Psidya yani tarihi Hristiyan Ortodoksluk merkezi olmuş. Hz. İsa’nın yardımcısı konumundaki Aziz Pavlus bu bölgede etkindir. Hızla insanlar Hristiyanlığa doğru itiliyorlardı. 1176 Eylülü’nde bölgede etkin Hristiyanlığı kırmak için Selçuklu Sultanı II. Kılıç Arslan ile Bizans imparatoru I. Manuel arasında yapılan 61 parçalı savaş sonucunda Haçlılar yenilmiş. Anadolu Türk yurdu haline gelmiş. Son çarpışma da Müderris Ferhat Tanrıverdi’nin köyü Yenice köyü Çıkurçayır Eğirdir gölü kıyısında olmuş. ( Şimdi söz konusu köye ait koruluk ormanlık bölgesinde Miryo Kefalon savaşı şehitlerine ait komutan ve savaşçılarına ait onlarca, otuzlarca mezar bulunuyor) Korulukta Selçuklu kumandanlarından Emir Hafız Hasan’ın şehit mezarı oldukça uzun tutulmuş. Yenice köylüleri bu mezara “dede” adını koymuşlar Savaşın üzerinden 60-80 Yıl geçmesine rağmen (1176-1255) Pisidia yani Isparta bölgesinde Hristiyanlık varlığını sürdürmüş. Toprak egemenliği Müslümanların elinde olmasına rağmen Hristiyan çeteler köy ve kasabalarda terör estirmelerine devam ediyorlardı.1255’lerde Yunus Emre, Dede Anamas Şeyhi Sarıidris Emre(Sarıidris kasabasında yatmakta), Yunus’ un babası Şeyh Hacı İsmail Emre mezarı Karaman’ da. Yunus’ un amcası Şeyh Necmeddin Emre (mezarı Keçiborlu’ da) bölgede açtıkları Dostlar Tekkesi yani Yaren evleri Hristiyanlığın bölgede kırılmasına neden olur. Yaren evlerinden Halkı İslam’ a davet ederler. İlahilerle Allah ve Hz. Muhammed inanç ve sevgisi kazandırmaya çalışırlar. Başarırlarda! İşte Müderris Profesör Ferhat Tanrıverdi 1900’ de bir büyük iş yapar. Pisidia Isparta sancak bölgesinde yer alan, varlığını halen Gelendost, Gönen ve köylerinde sürdüren Dostlar Yaren evlerinde söylenen ilahileri derleyip kitaplaştırır. 1255-1260‘ larda 16 yaşında iken Yunus Emre’nin sözlü söylediği, besteli, İslam sevgisini güçlendiren Dosteli (Isparta Bölgesi) Dervişleri’ nin söyledikleri dini konulu ilahileri araştırır, belgelendirir. Miryo Kefalon savaşlarında Hristiyanlığa olan ilginin sonlandırılmasında Yunus Emre’nin Dostlar Yaren evlerinde besteli söylenen ilahilerin gücü Isparta sancak bölgesinde Ortodoksluğu yıkmıştır. İşte Dere sanayi ağası Başağa Veysel (Başdeğirmen) başkanlığında davet edilen Müderris Ferhat Tanrıverdi 1918’deki Ramazan Ayı süresinde ilgili mahallelerde vaaz ederek; Yunus Emre ve akrabalarının Hristiyanlığın sonlanmasında ilahi müzik konul, insan sevgisiyle nasıl yıkıldığı vaazlarla Müderris tarafından Dere, Yenice, Doğancı mahallelerinde anlatılmıştır. Müderris Ferhat Tanrıverdi hocanın Ramazan ayında Dere, Doğancı ve Yenice camilerinde vaaz vermesi konusunda davet eden Başağa’ dan başka şu ağalarında adlarını belgede görüyoruz. Hafız Ömer Oğlu Ömer Ağa, Dere Sanayi değirmen taşı ustası, Un-bulgur el değirmen taşı, kahve dibeği, taş oyma su hatılı ustası ve üreticisi Fişenkçioğlu Süleyman Ağa. Karaalioğlu Muhtar Halil Ağa, Aldanoğlu Hafız Hüseyin torunu İbrahim Sıbyan Mektebi Hocası.. Çavuşoğlu Katırcı İbrahim torunu at tımarcısı Hasan olmak üzere kurul kararı davet tutanağı. (Mevlevi Dedesi Ali Dede Efendi Mevlevi Dergâhı yıllık tutanak defterinden: Torun Ali Mete Tanrıbilir1984) Bugün özellikle üç aylarda Yunus Emre ilahilerini besteli radyo ve televizyonlardan izleyip dinleyebiliyorsak, bunun derleyicisi Ispartalı zamanın Konya medresesi hocası Müderris (Prof.) Ferhat Tanrıverdi’dir. Aynı şekilde el yazma “Dosteli Dervişlerinden İlahiler “adlı 1900’ lerde divite (kaleme) aldığı eserini yine gün yüzüne çıkaran köylüsü (hemşerisi) Dinler Tarihi Hocası, Ankara İlahiyat Fakültesi Dekanı Prof. Neşet Çağatay’dır.(1917-2000) Bu durumu İslam âlemi ve Türkiye’miz benden şimdi, ilk defa duyurmaktan mutluluk duyuyorum