Isparta Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen için iki elimin yettiği kadar dolu dolu alkışla-mak istiyorum. Üzüm pazarı tarihi dükkânlarla ilgili restorasyon projesini devreye sokuyor. Bölge tarihi dokusuna kavuşacak..Çarşı çirkin yapılaşmadan kurtuluyor. Osmanlı mimari özelliği yeniden ortaya çıkarılacak. Isparta’ mızın ticareti, tutizm dokusu canlanacak. Isparta sancağının tarihi süreçlerde bir değer olduğu ortaya çıkacak.Restorasyon için çabasından dolayı Başkan Başdeğirmen’ e defalarca alkışlıyoruz.. Bu konu beni neyi, neleri hatırlattı; sizlerle paylaşayım; belki tarihe merakınız vardır. Üzüm pazarı dükkânlarının ilk sahiplerinden bahsedeceğim. Dünyaca ünlü Osmanlı Ispartası’ nın torunudur. Rum cemaatinden. 1924 Lozan göçmen (değişim) mübadelesiyle babası ve dedesi Isparta’ dan sürülmüşler. Sağ olan torun Atina’ da, şimdiki mesleği çocuk doktorluğu. Sınır tanımayan doktorlarından, dünyaca tanınan birisi. Dedelerinin insanlık mayasını Osmanlı Isparta’ sının Müslüman hoca evlerinde, Mevlevî-hanelerinde, disiplinli, insancıl Isparta sokaklarında verilen kültürden almış. Yani dedeleri eğitilmiş Isparta’ da, torunlarına yansımış. Isparta’ lı torun doktor dedelerinin anlatımını dinlemiş. Isparta sancağıyla ilgili Yunanistan’da dokuz kitap yazmış. Isparta konulu kitaplarından birisini Yunanca yazımlı Barla’lı Rum torun Minas Küfüncüoğlu. Göndermişler; sağolsunlar.. Dolayısıyla da; kendisinin de henüz kaybolmamış: Müslümanlık tortularından kalmış kültürle (Yunanistan’ da) yetiştirildiğini kitabından anlamamız mümkün. Osmanlı Isparta’ sının hayırseverlik, çaresizlere destek veren dokusunu, güleryüzlülük, bencil olmayan yüzünü anlıyorsunuz. Isparta ’lı çocuk doktoru torun kitabında dedesinden, baba, diğer Isparta’ lı macur akraba ve dostlarından çok şey öğrendiğini anlatır. Ve şimdi Atina’da bir Isparta’ lı gibi yaşadığını öğrendim. On parmağında on hüner olduğu anlaşılıyor. 1936’ da Atina da Neo Lonia da yani Isparta’ lı Rum macurların yerleştikleri bölgede doğar. Şimdi 84 yaşındaymış.. Hem doktorluk, hem kitap yazıyormuş. Zaman zaman iç savaşların, diğer harplerin yaşandığı topraklara giderek, canı pahasına, karşılıksız savaş mağduru çocukların yaralarını iyileştiriyor, dûa alıyormuş.. Yunan basınında torun doktordan sıkça bahsedildiğini öğrendim. Dede ve babasının Isparta’ da iken yazdıkları hatıralara dayalı olarak..Doktor kitabında eski Isparta Üzüm pazarı çarşısından, baba ve dedesinin, büyük dedesnin sahip oldukları dükkânlardan bahsediyor. Yukarıda bahsettiğim Isparta’ lı Osmanlı torunu "Dünya Doktorları" nın aktif bir üyesidir. Doktorun babası Isparta’lı Rum cemaatinden hayırsever Elias ağa olduğunu öğrendim. Elias ağa genellikle Göne’ de otururmuş. Afyon tarlalarının ekimiyle, hasadıyla uğraşırmış. Gönen ilçemizin Manasır bölgesinde (M.S 67’de Aziz Sen Paul) Pavlos’ un küçük bir kulübe-evi vardır. Yahudilerin öldürülme tehditlerinden dolayı Uluborlu- Gönen (Konana) yoluyla Gönen’ e sığınmış. Gönen de (Konana) bir kışı geçirir. Bundan dolayı da Isparta Ortodos Rumlarınca Gönen Manastır bölgesi kutsallığından bahs-edildiği şahsıma anlatıldı. Tenüz Türkiye’ nin akademik çevreleri bu durumu bilmediklerini söylüyor Barla’ lı Osmanlı torunu. Yunan Ortodoks kiliselerindeki Pazar ayinlerinde Aziz Pavlos’ un kaçış ve Gönen’ de (Konana) ve Uluborlu da saklanışı, buğday aşı (yemeği) ile (bulgur aşı olmalı) beslendiğini, lezetini de Hristiyanların Kilise ayinlerinde halen anlatıldığını hatırlatalım. Gönen (Konana) adının Kilise ayinlerinde birkaç defa geçtiğini de hatırlatalım. Üzüm pazarı, Pamukhan ( Mimar Sina Camii karşısı) , Vakıfhan ve çevresi olmak üzere 60 dükkân vardı 1900’ lerde. 1914 depreminde dükkânların bir kısmı yandı. Üzümpazarı bölge-sinde 19 dükkân kalmıştı 1922’ lerde. Dükkânların çoğu Rumlarınmış. Dükkânların dördü 1912’ lerde Amerika’ ya afyon sütü pazarlayan Isparta Rum’ u Vasilios (Boyacıoğlu) Vogiatzoglu’ larındı. Dedesi ve babsının 1921’ lerde Isparta Üzüm pazarında dört adet dükkânları tamamen ofis gibiymiş. Afyon sütü tüccarlarının geldikleri yermiş. 1924’ te Yunanistan’a göç ederlerken dükkanları öldüm pahasına devretmişler. 1924 ’ te Lozan anlaşması gereği Gayrımüslimler Isparta’ dan gönderilince afyon sütü dış satımcısı dede Vogiatzoglu Vasilios ve oğlu Ilias Vogiatzoglu Üzüm çarşısındaki dükkânları Alel acele satarlar. Paralarının yarısını da merkezi Gönen‘ de bulunan Yetimler evine verirler Isparta’ dan Germiyan mahalleli Melekhasanoğlu İbrahim’ e, Debbahhane mahallesinden Sillelioğlu Ahmet’ e, Gönen’ den Kasap mahallesinden Ocakoğlu Kara Ahmet’e, Alacamescid mahallesinden Gedikoğlu Bektaş’ a devretmişler. Dedesi’ nin ismi Vasilios Vogiatzoglu’ dur. Uzunyıllar, 1924’ kadar Amerika ve diğer deniz aşırı ülkelere sadece GÖNEN’de yetiştirilen Afyon sutu satmışlar.. Amerikan laboratuvar-larında kaliteli ilaç üretilmiş bu afyon sütlerden. Sadece Gönen ilçemizde, (Gelendost) Avşar ve Yenice ovalarında yetişenleri tahlil edip alırmış Amerikan tüccarları. Osmanlı’ nın güç zamanlarında devletin bütçesine girdi sağlamışlar. Dedesinin babasi Nikolaos’ la başlamış afyon sütü dış satımcılığı... Isparta’ lı Nikolaos’ ın Böcüzade tarihinde de adı geçiyor. Isparta belediyesi adına ilk defa çöp temizlik işini Küfeli 10 katır filosuyla Isparta caddelerindeki büyükbaş, küçükbaş hayvanların atıkları çöpleri toplayan insan. Ispartalılar hayırsever, varlıklı Rum cemaatinden Vasilios Vogiatzoglu’nun adını: “Gönen’ li Vasi” diye söylerlermiş. Gerek Müslüman, Acem (Ermeni) gerekse Rum cemaatinden tüm Isparta ve çevresindeki yetimleri gözetirmiş. Oldukça hayırsevermiş.. Dedesi Ilias Vogiatzoglu Isparta Ticaret Meclisi başkan yardımcılığı yapar uzun süre.. Gönen de Afyon, Atabey de Tütün tarlaları vardı. Amerika’ ya afyon sütü dış satımcısı kucak dolusu parasının üçte birini yetimler için, üçte birini de "Devlet-i Aliyye-yi Osmaniye" verirmiş. Oğlu İlias Vogiatzoglu (Boyacıoğlu) 1914- 1915-1916 Çanakkale savaşları sırasında Gönen de kalır. Çok sayıda tahıl tarlalarının ürünlerinin getirisini Çanakkale’ ye, Osmanlı’nın Boğaz Harp Kumandanlığı’na gönderirdi. Dere mahallesinde işler halde bulunan Isparta Rum’ una ait değirmenin de Uncu Vasilli ile birlikte ortağıymış. Üç yıl süreyle Çanakkale’ ye askere giden insanların yol yiyeceği olarak değirmen gelirlerinden peksimet yaptırmış. Savaşa giden gençlerin yol torbalarına koyarmış. Rum Boyacıoğulları’ nın rûhlarına İslâmın hayırseverliği sinmiş olduğunu görüyoruz. Saygıdeğer Başkan Başdeğirmen’ e bu girişimi için kucak doluşu alkışlar gönderiyorum. Isparta’ nın Osmanlı’ sında Mevlevîhane’ den, Isparta Şadiya (Sadiye) Medreselerinden hayırseverlik duygularını alan Dr. Vogiatzoglu Vasos ( Vasilios) baba Ilias Vogiatzoglu (Boyacıoğlu) dede Vogiatzoglu Vasilios’ un tarih anıları canlanacak. Saygıdeğer Başdeğirmen’ in onarımını yaptırdığı Üzüm pazarı çarşısında esnafımız helâl kazanç elde edecek, insanlarımız aş- iş sahibi olacak. İslâm’ın güzel duyguları denizaşırı ün, hayır dûa bulacak!.