Saygıdeğer okuyucular, Ne ettim de iyi etmişim diyorum. Emekli olur olmaz bölgemizde yüzyıllarca yaşamış, sanat, ticaret dallarında en ileri uğraşı içinde olan Osmanlı Rum torunlarıyla tanışmışım diyorum. Sosyal tarihçilerimiz memleketimizde pek yok. Var olanlarda Osmanlı Selçuklu dönemlerinin günlük mahalle yaşamını pek yazmamışlar. Osmanlı’nın Ispartalı, Uluborlu, Barla, Eğirdir Nis Rum torunlarda o dönemlere ilişik gündelik yaşamı canlı bir biçimde, kanıtlarıyla öğrenmek mümkün oluyor. Bu konuda kendimi çok şanslı gördüm. Yunan devletinin laik bir devlet olmadığını, bundan dolayı Ispartalı Rumlara ait torunlarından bilgileri almak çok zordu. Basılı eserlerini ülke dışına çıkarmak çok zor. Papazlardan izin gerekiyor. Şimdi Yunan ülkesini papazlar yönetiyor demek abartı olmaz diyorum. Hatta Selanik köylerine gidip Osmanlı dönemi yaşantıyı Mübadil Ispartalı Rum torunlarından tarihi bilgi almanıza bile izin vermiyorlar. Yüz yıldır Anadolu’dan Isparta’dan zorunlu göç ettirilen Rumlar Isparta, Barla, Eğirdir Nis ve Uluborlu Rumları Yunanistan da ikinci sınıf vatandaş olarak görülmekteler. Şimdi bile: Türkiye’den giden Rumlara “Türk” diyerek baskıların devam ettiğini söyleyebilirim. Osmanlı idaresinde Müslüman Ispartalıların kardeş gibi geçinip gittiklerini, diğer Anadolu Osmanlı şehirlerine göre Müslüman, Rum Acem (Ermeni) cemaatler arasında İslami yardımlaşma ve itimat dokusunun yerleşmiş olduğunu Ispartalı Rum torunlarından anlıyoruz. Bundan dolayı 1924’te Gayrimüslimler Isparta’dan zorunlu ayrılırlarken ağlayarak, ayakları geri geri gitmişler. Lafı uzatmadan, Isparta Uluborlu, Barla, Eğirdir Nis’ten göç eden Lozan Mübadillerinin kişisel notları arasında yer alan bir konudan kısaca bahsetmek istiyorum. Osmanlı döneminde Müslümanların yaşadıkları Selanik köylerindeki araştırmalarımda Isparta ve bölgesinin zengin bir tarihi dokusu olduğunu bir defa daha anlamış oldum. Bundan daha da önemlisi, Uluborlu’nun, Eğirdir (Nis)’in ve Isparta’nın kültürel tarihinin Anadolu ‘da parmakla gösterilecek birkaç bölgeden birisi olduğunu söyleyebilirim. Osmanlı döneminde Uluborlu merkez olmak üzere Eğirdir Nis, Gönen (Konana), Isparta’nın moda merkezi olduğunu öğrendim.. Pisidia yanı Isparta bölgesinde evlerde, ev tezgâhlarında dokunan boğasa, diğer elbiselik kumaşlar dokunuyor. Bölgeye zenginlik, huzur sağlıyordu. Örneğin: Uluborlu’da bulunan Selçuklu sultanlarının torunlarının kaldıkları mahallelerden birisi olan Uluborlu Efendisultan mahallesinde adeta moda yaratılıyordu. Eğirdir ve Nis halkının her bir evinde kumaş dokuma tezgâhları ile tonlarca arşın kumaşlar üretilip; Uluborlu bayan modacı tasarımcı Sultan torunlarınca çizimi yapılıyor. Elbiselikler Eğe adalarındaki yüzlerce Rum bayanın üzerinde yerini alıyordu.. Osmanlı bütçesi bundan keyifle gelir sağlıyordu. 1880’ lerden 1919’a kadar devam eden uğraşılar bir ticari, kültürel uğraşılardı. Isparta ve çevresinde oturan Rumlar ve Acemler (Ermeni) Rum soydaşları yoluyla iletişim kuruyorlar. Uluborlu Efendi sultan mahallesindeki Selçuklu bayan sultan torunlarının yarattıkları bayan elbiseleri Eğe adalarına satılıyor. Osmanlı bütçesi çok rahatlıyordu. Osmanlı yönetimindeki Yunan adalarındaki varlıklı Rumların elbiselik siparişleri ile Uluborlu’ da moda kimliği yaratılıp Uluborlu, Gönen, Eğirdir Nis ve Isparta’daki Rum ve bazen de Müslüman terzilerce şekil veriliyor. Ismarlanan elbiselikler yine Uluborlu’ lu Rum tüccarlarca nokta adreslere, Eğe adalarındaki müşterilerine teslim ediliyordu. Uluborlu merkez olmak üzere, Uluborlu’ lu bayan terzilerin yönetiminde Uluborlu, Gönen, Isparta ve Eğirdir Nis bölgelerinde olmak üzere: Eğe’ den gelen bayan elbise siparişlerini ticari anlamda yürütebilme organizesi çok mükemmeldi. Uluborlu Efendi Sultan mahallesinde oturan sultan akraba torunlarının moda yaratıcı ve terzilerin ailelerden de bazılarının adlarını verelim. Eğe adalarında oturan Osmanlı Rum bayanların dış giyim elbise dikim, moda çizimini gerçek leştirmede ün kazanmışlardı. Uluborlu, Isparta, Tüccar Rumları durumu yönetiyorlardı. Moda yaratımında, elbise yapımında başı çeken Uluborlulardan bazılarına gelince: Karabeyoğlu sülalesinden Hüseyin Efendi ve çocuklarından Ezgül Hanım (Annesi Sultan tor nu), Peştemalcioğullarından Mahmud, kardeşi kadir ağaların kızları Meryem, Kemer Hanım. Akçalığulları sülalesinden Ali ağa, çocukları: Gevher, Ezgül hanımlar. Müftüzadelerden İbrahim efendinin çocukları, Esmeralda, Hurigız hanımlar. Şekeroğlu Mustafalardan Hasan ağanın çocukları: Hanzade, Gevher, Kezban hanımlar. Yenimüslümanoğlu Şükrü ağanın çocukları: Küçük Hünkâr hanım, Selver, Gülnizam hanımları sayabiliriz. Gönen kazasından: Hazinedaroğlu Sülalesinden Osmanlı Rus savaşında şehit olan Çavuş Süleyman’ın eşi Nazlı kadın, Göğebakanoğlu sülalesinden Murad ağanın eşi Ümmühan hanım, Kadıoğlu Abbaslardan Selveri hanım en iyi terzilerdi. Eğirdir Nis adasından: Kayıkçı Velioğlularından Süleyman’ın eşi Kerime hanım, kızı Havali hanım. Kayıkçıkaragözoğulları’ ndan Şerif efendinin eşi Şermingül, Hacıhatipoğullarından Veli efendinin eşi Gülnisa hanımlar modacı çizimleri ile mükemmel elbiseler yaratılıyordu. Isparta Doğancı mahallesinden: Değirmencioğlu Salihler sülalesinden Durmuş efendinin ikiz kızları Aldan ve Gülden hanımlar. Tabanoğluismaillerin sülalesinden Ahmed efendinin kızları Soygül, eşi Beyhan Hanım. Sipahioğlu Hüseyinlerin sülalesinden Abidin ağanın kızı, eşi, Arap İbrahimoğuları sülalesinden Osman efendi ve kardeşi Yusuf’un kızları ve eşleri durma dan terzilik yapıyorlar. 1880’lerden 1919’lara akıp giden dış satım bayan elbisesi dikerek eyalet dışı dışsatım girdisi sağlamada öncüydüler. Saygıdeğer Atina Nea Ionia dan Isparta’ lı Osmanlı torunu sayın Doç. Vogıoğlu’ na verdikleri yazı kaynağından dolayı teşekkür ederim. Uluborlu Kaleiçi Rum mahallesindeki çoğu kızların birinci veya ikinci adları Uluborlu Müslüman ahaliye saygılarından dolayı Müslüman isimlerini eklediklerini hatırlatalım. Uluborlu Kaleiçi mahallesinden Rum ve bir iki de Acem tüccar eşlerinin Siparişlerini diken bazı Rumların adları kısaca şöyle: Yün tüccarı Aniol ağanın eşi Hanım Sarı Oğita ve kızı Ebe Nasraniye Terzi Mazhar Hanım Haci Adad Efenin’ in eşi Sima kızı Sima hanım. (Rum ve Ermeni Osmanlı vatandaşları isimlerinin başına Müslüman adları koyuyorlardı. Rum ve Acem (Ermeni) Ari ağanın kızı Şerife Vidin ve eşi Haci Hatun Torla Hanım. Kiryos ağanın kızı Terzi Cari Destin Hanım. :Demirci Otos efendinin eşi Sinodi Yorin, kızı Asiyes Yorsin hanım. Codanoğüli’ nin kızı Zeynel Destin ve kızı Sayfiye Atina Hanım kardeşi Ebe Etya Hanım: Posidon efendinin kızları Ervah Zümrüt Kumaz, Efrumiye Ümmu Terzi Efiyas Tespinos ve eşi Eyya Elive hanım. Uluborlu Rum bayanları ile Uluborlu Müslüman mahallelerindeki Müslim bayanlarla iş, sanat ve ticari açıdan kenetlenme, bilgileri aktarma bakımlarından güçlü bir samimi bağ olduğunu hatırlatalım. Rum tüccarların ticari marifetleri ile Uluborlu Efendisultan mahallesinde, diğer mahallelere de serpilmiş Selçuklu sultan torun kızlarının birer moda yaratıcısı olduklarını bir defa daha hatırlatayım. Günümüzde halen yüz elli yıl önce Uluborlu modacılarının yarattıkları elbise modelleri etkisi günümüzde de sürdüğünü söyleyebilirim. Uluborlu etkisi olmadan bu yaratının günümüze taşınıp gelmesi çok enteresan! Uluborlu’ lu Osmanlı moda yaratıcı bayanların Eğe adalarında bulunan Yunanlı Rum bayanlar için moda elbise dikim işinde kural çok keskindi. Dini görünümü, Hristiyan Ortodoksluğu çağrıştıran bir dış giyim bayan moda yaratmaları konusunda hassas tılar. Sipariş almalarına rağmen kilise görevlisi bayanlar için bile dini görüntüyü çağrı ştıran elbise çizimi veya dikimi yapmazlardı. “Atina” Yunanistan Nea lonia “Küçük Asya Derneği” benzer konuyu yani Uluborlu terzi modacılarının maharetleri, çizimleriyle yarattıkları giyim-kuşam kültürü dernek yayın organlarında 1913’te yayınlanmış. Eğe adalarında yaşanılmış,. Uluborlu terzi ev-el modacılarının maharetleri Yunan tarihçisi Ispartalı Osmanlı torunu Rum’un ilgisini çekmiş. Haris Sapoundzakis bu verileri işleyip kitaplarında yer vermiş. . Tarihçi 1960’larda Eğirdir Nis adasından göç etmiş Mübadil Nislis Ananias Zachariadis' in canlı anlatımını kitap halinde Uluborlu, Sparta (Isparta), Nis ve (Konana) Gönen’i öve öve bitirememiştir. Uluborlu’ lu Apollonia Bayan Sultan torunlarının 1880’lerden 1919’a kadar terzilik, modacılıkta yaratıcılıklarını uzun uzadıya sosyal tarih kitabında yayınlamıştır Tamamen Uluborlu’da moda yaratma, elbise dikimi Uluborlu’da ekonomik sektörün yükseklere çıktığını söyleyebiliriz. Rum terzi bayanlar ile Müslüman modacı terzi bayanlar arasında gelişen sanat, ticari işbirliği öyle gelişmiş ki; Lozan Mübadilleri zorunlu Göçe tabi tutulurlarken, Uluborlu’dan ayrılan Rum bayanların ağlaya ağlaya Uluborlu şehrinden ayrıldıklarını tekrar hatırlatalım