Emre mahallesi yeniden Spor Merkezi oluyor. Geçtiğimiz Cuma günü (2.12.2023) Emre Mahallesi spor tesislerinin bir bölümü halkımızın kullanımına açıldı.   Saygıdeğer Çalışkan Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen’ in çabalarıyla dev bir eserin açılışında bulundum. Belediye bütçesi dokunulmadan, tamamen Ankara’nın finans desteğiyle oluşan eser engelsiz tesis olmasıyla daha da önemli.  Osmanlı döneminde yıllarca Emre Mahallesi Spor Alanları Isparta’mız ve aynı ortak yönetim içinde bulunan komşumuz Burdur için yıllarca spor dünyasının hizmet edilmiştir. Şartlarına göre spor çeşitleri farklıydı. Eski Asta Asya Türklerinde de spor tesisleri önemliydi.   Osmanlı döneminde Müslüman genç ve yetişkinlerin o zamanki Rum finansmanıyla yapılmış tesislerden faydalanmaları dönemin Medrese görevlilerince zaman zaman yasaklanmıştı. Gayrimüslimler faydalanmaktaydılar. Ok atıcılığı (Kemankeşlik) Cirid, Güreş, Yürüyüş, Ağaç tırmanıcılığı, boğa ve Deve güreşçiliği, bugünkü futbol oyununa benzeyen Süldür Bez top oyunu, Met değnek (Çelik Çomak)  Süldür Oyunu gibi çok çeşitli spor oyunları oynanırdı.  Emre mahallemizle birlikte şimdiki Turan yani Temel, Yaylazade (Yayla),Hocazade (Kepeci), Çavuş, Temel, Kemer ve İğneci (Kurtuluş) mahallelerimizde yaşayan Gayrimüslimler yani Rum ve Acemler (Ermeni)’in gençleri ve yetişkinleri için EMRE mahallesinde Osmanlı döneminde spor tesisler yapılmıştı. Bununla ilgili tarihi ata Rum torunlarının dede hatıralarını sizlerle ilerde paylaşacağım.  Ispartalı Rum torun, öğretmen Frosso Hatoğlu (Hatırlıoğlu) ve Kardeş Bayram diye başlayan e- mektubunda şükran ve selamlarını Isparta’ya gönderen yazarlarımıza teşekkür ediyorum. Henüz son kitabı matbaada basımda olan Osmanlı Rum torun Yazar-Tarihçi Stavros P. Kaplanoğlu kaynak gönderilerinde bulunmuşlar, sağ olsunlar. Üç yüz elli sayfalık, dört ciltlik kitapları Isparta’mızın konuşulan sözlü tarihi için bir cevher!   Isparta ve ilçelerindeki Osmanlı dönemi Müslüman Rum, Acem (Ermeni) yaşantısı ile Isparta, Burdur için hiç yayınlanmamış tarihi, kültürel değerlerini sizlerle zaman zaman paylaşacağım.                                                                       ***  Kısaca: Pisidia, Orta ve Güney Küçük Asya'daki (Isparta ve bölgesi) Torosların karlı,  ulaşılmaz dağlarının üzerinde uzanıyor. Dağların donmuş kucağında, güzel Eğirdir Gölü, güneybatı ucunda (Yeşil Ada) Nis Aya Adası' na ev sahipliği yapıyor. Ada’ nın uzun yıllar sahibi olmuş İlanoğlu (Yılanlıoğlu) adlı bir Oğuz Türkmen Yörük sülalesi sahibi olmuş. Çok sayıda Psidya Isparta bölgesinde köyün sahibi olmuşlar. Oğul, torunlar da aynı adı yani İlanoğlu (Yılanlıoğlu) adını almışlar. Birinci isimleri pek kullanılmamış. Yılanlıoğlu aşağı, Yılanlıoğlu yukarı hep bu adı yıllarca kullanmışlar. Yılanlıoğlu ya da Rumların söylemiyle İlanoğlu’ nun her bir yeni torunu aynı adı almış.   Osmanlı’ nın Isparta ve bölgesinde vergi toplayıcısıydılar. Eğirdir Nis adasında, Gönen, Uluborlu, Isparta Emre, Barla, Dere mahallelerinde çocukların, halkın zaman zaman hoşça vakit geçirmeleri için çeşitli spor (Deve güreşi, Ok atıcılığı (Kemankeşlik) Cirid, Güreş, Yürüyüş, , boğa güreşçiliği) etkinliklerini koordine eden Yılanlıoğluluydu.  İlanoğlu ya da Yılanlıoğlu genellikle eğirdir Nis (Nislides) adasında oturur. Bazen kısa süreliğine Djan Ada (Ruh Adası) olarak adlandırılan (Can Ada) bu adaya gider. Kimsenin yaşamadığı, Hristiyanların Ruh adası adı verdikleri adada kötü ruhların dolaştığına inanılır. İkinci ada da zaman zaman gölden çıkarılan Gavinne adı verilen küçük balıkları bir kapta bu adaya götürür. Çok sayıda yılanları bu balıklarla besler. Bundan dolayı da Nis ada Rumları esas adı Atalay Ağa’nın adı; (lakap ismi 1896) İlanoğlu (Yılanlıoğlu) olur. Ticari yönetimi altındaki spor ve çocuk eğlence araçlarından elde edilen para, zahirleri toplar. Garibanlar için: Gönen, Kozluca, Sav, Isparta ev –el dokuma tezgâhlarında dokunan patiska yünlü kumaşı yaptırır, fakirlere dağıtırdı.  Eğirdir Nis ada Rumlarının adlandırması ile Ilanoglou' nun (veya Elenoglou veya Yılanlıoğlu' nun) mülküydü. Psidya bölgesinde Korkuteli, Ağlasun, Avşar (Gelendost) Eğirdir Yılanlı bölgesinde, Gönen’de çiftlik ve köy sahibiydi.   Rumların hatıra notlarına göre: İlanoğlu’ nun (1896) her bir sahibi olduğu köyleri çok sayıda çocukları yönetirdi. Her bir erkek çocuğu yine Yılanlıoğlu adını alırdı. Çevreden vergi toplar. Toplanan vergilerin bir oranını Osmanlı başşehrine gönderirdi. Hapishane, asker kaçkınlarından oluşan bir çete grup (efe) topluluğu (vardı. Toros (Anamas) dağlarında gezinirler. Gerektiğinde köy ve şehirlere inerek Ağa’nın işaret ettiği şekilde (Psidya, Isparta) bölgeye izinsiz girenlerle mücadele ederler, halkı ezen ağalardan hesap sorarlardı.                                                                                                                     ***  Eğirdir Nislides yani Nis adasında (Yeşil Ada)  yapılan Rum pazarı (Aziz Anargyri festivali) Pınar Pazarı adını alarak; 1816’ larda Eğirdir de, şimdi yapılan (Ak Punar) bölgesine alınır. O güne kadar Nis adasında her yıl yapılan Rum pazarında iğneden ipliğe hatta insan ticareti (satımı) bile yapılırdı. Bazı varlıklı aileler bölgede bulunan çok çocuklu ailelerden (Rum, Acem (Ermeni ) çocuklarını bu pazarda satışa çıkarırlar. Ailelerden satın alırlar. Gayrımüslim çocuklarını satın alan bölgedeki varlıklı aileler söz konusu çocukların İslamiyet’le tanışmasını sağlarlar. Yeni yerine geçen Pınar Pazarı ağalığını satın alan İlanoğlu soyundan Dede Yılanlıoğlu’ ydu. Dede İlanoğlu çocuk satışını müsaade etmez, yasaklamıştı bu dönem.                                                                        ***  1834’lerde Eğirdir Nis adaya (Yeşil Ada)Kıbrıslı Rumların gelir, yerleşir.20-30 ailelik Kıbrıs Rum ailesi içinde bazı yönlerden maharetleri olan ve sonradan Nis adasındaki üç kilisenin Başpapazı olan Grigoris’ ten çekinen İlanoğlu Ada’ yı Papaz’ a satar. Isparta’ya yerleşir.  İlanoğlu Isparta’ya yerleşince sahip olduğu köyleri oğullarına devreder. Kendisi İzmir’den toptan mal getiren Bezirgân tüccarların (Yahudi tacirler) mallarını toptan Emreli Rum ortaklarıyla birlikte alır. Diğer perakendeci tüccarlara satar.   Bu arada Psidya bölgesinde panayırlar düzenler. Nis adasından bugünkü Eğirdir Pınar pazarı bölgesine nakil olunan pazarını yöneticiliğini yapar. Pazar Ağası olur. İlanoğulları 1900’ e kadar Emre, Karaağaç Mahallelerinde düzenlenen Panayır, Kiraz Bayramı, güreş müsabakaları, deve güreşi ağalığı, Bezirgân Parkı (Andık Deresi)  yaz eğlenceleri için ticari gidişatı yönetir. Emre spor, güreş alanlarının ağalığını yüklenir. Buralardaki çocuk eğlence spor tahterevalli, salıncak, dönen dolap düzeneklerini çalıştıran Acem (Ermeni), Rum ustaların ağalığını yapar. Bir süre önce Emre Mahallesi Spor Kompleksi'nin Isparta Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen’ in başarılı bir şekilde bitirerek bir bölümü açmışlardı. Acaba Osmanlı döneminde söz konusu Emre mahallesinde bulunan spor tesislerinin tarihi akışını Başkan Başdeğirmen biliyor muydu? Bilmiyordu da, tesisleri yeniden şartlara göre Emre’de yeniden yapması Allah’tan içine mi doğdu? Ne dersiniz? Araştırma: Bayram AYGÜN: 2023-Isparta