Bayram AYGÜN
Köşe Yazarı
Bayram AYGÜN
 

ISPARTA BELEDİYE BAŞKANI NADİR BEYİN ŞÜPHELERİ (KARANLIK OYUNLAR MI?)

Mustafa Kemal’in başlattığı Türk Kurtuluş Hareketi’ni başarısız kılmak için yurt genelinde çalışmalar başlatılır. Bu sinsi çalışmaların birincisi ise; padişahlığı yeniden canlandırma çalışmaları için “Heyet-i Nasiha” adlı hain teşkilat kurulur. Başına ise Şehzade Abdürrahim Efendi getirilir.(II. Abdülhamid ’in en küçük oğludur) 1919’lu yıllar. Memleketimizin savaş günleridir. Ülke topraklarının üzerinde kara kara bulutlar dolaşmakta. Mustafa Kemal liderliğinde iki elin parmakları kadar yürekleri vatan sevgisiyle dolu kahramanlarımız ülke topraklarını koruma, kurtarma çareleri aramaktalar. Isparta-Burdur toprakları batılıların masa başındaki kararları gereği İtalyan nüfus bölgesi. Burdur işgal edilmiş. (28 Haziran 1919) Ama Yunanlılar kendi söylemleriyle illa da: Afyonkarahisar’ la birlikte Psidya (Isparta)’ nın İtalyanlar yerine kendilerinin sahip olmasını istemekteler. Çünkü Yunan’ın iddiasına göre: Roma, Bizans idari dönemlerinde ilk Hristiyanlık namazı Psidya yani Isparta bölgesinde kılınmaya başlanmış. Hz. İsa’dan sonra Hristiyan Ortodoksların elçi lideri Sn. Paul (Pavlos) Uluborlu-Yalvaç, Eğirdir Nis bölgesinde uzun süre kalmış. Bundan dolayı kendilerince (Ortodokslarca) “Isparta kutsal bir yerdir” iddiasındalardı. Paylaşım devletlerine karşı Yunanlılar illa da Isparta’nın kendilerinde kalmasını istemekteler. Bu tartışmalardan dolayı Burdur İtalyan birliklerince (Antalya’dan sonra) işgale uğramasına karşın; “illa da İtalyan yerine Psidya (Isparta) benim olmalı” süreci ile başka-başka sayacağım nedenlerle Isparta 1919’lu yıllarda işgal edilmedi. Isparta Belediye başkan yardımcısı (Sora başkan oldu) Hukukçu, Ön (Bidayet) mahkemesi üyesi, Kuleönü (Kaleönü) çiftliğinin sahibi Süldürzade Nadir Süldür efendi liderliğinde muhtemel İtalyan veya Yunan işgaline Isparta’ nın uğramaması için önlemlerin arayışı içindeler. Süldürzade ile birlikte Ahi Kasab yani Mevlevi dergâhı dedesi Ali Dede, Hacı Vasfi Bey (Darbaz), Isparta Valisi Talat Bey, Senirkentli Hacı Emin Efendi, Müftü-Kadı Hüsnü Özdamar gibi bir avuç vatanseveri sayabiliriz. Cemiyeti İlmiye merkez şubesi reisi Hafız İbrahim Demiralay Bey de elbette vatansever. (Mevlevi dedesi Ali Dede Efendi’nin Dergâh Kiler Defteri: Torunu Ali Mete Tanrıöver 1983-Isparta ) Bazı şüpheleri üzerine çeken kardeşi Salih Bey olur. Ağabeyi Salih Bey sahibi oldukları Avşar (Gelendost) bucağındaki çiftliğinden sık sık Konya’ya gidiyor. Saltanat merkezi İstanbul da samimi tanışığı şehzade, Sultan II. Abdülhamid ‘in en küçük oğlu ile haberleşebiliyor. (Şehzade Abdürrahim Efendi Mütareke devrinde Heyet-i Nâsiha’ lardan birinin reisi olarak Anadolu’nun garp mıntıkalarını dolaştı1919-1922) Şehzade Abdürrahim Efendi ile telgraflaşmakta. Hatta Salih Bey yanında arkadaşı şehzade Abdürrahim ‘in Isparta’ya gelerek saltanatlımın (Nasihat heyeti başkanı olarak)yeniden canlandırılması, Kumandan Kemal’in (Mustafa Kemal) arkasından gidilmemesi anlamında mesajlar vereceğini yakın arkadaşlarına anlatabiliyordu. Bundan dolayı vatansever olarak bildiğimiz Isparta kahramanı Sivil paşa Yılanlızade Tahir paşa oğlu Hafız İbrahim Demiralay’ ın ağabeysinin padişah yanlısı olması, Mustafa Kemal’in kurtuluş mücadelesi çağrılarına zarar verilebileceği düşünüldü. Avşar’da Demiralayların çiftliğinde kuruluşu gerçekleştirilen Isparta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti memleketin kurtuluşu için çaba konusunda kararlıydı. Bu günlerde bazı dini kesimin engellememelerine karşın Isparta’da millî oluşumlar oluşmaya başlar. Şehzade Abdürrahim Efendi ile Hafız İbrahim Demiralay kardeşi Salih Bey arasındaki samimiyet Ispartalı Belediye Başkanı Süldürzade nadir Süldür başta olmak üzere bir avuç vatanseveri düşündürmeye başlar. Yunanlılar, Fransız ve İtalyanlar tarafından vatan topraklarının işgal edilmeye başlanmasının yarattığı üzüntü Isparta sancağında kabarmaya başlar. İlk tepkiyi 11 Haziran 1919’da Hükümet Konağı önündeki meydanda yaklaşık15000 kişinin katıldığı büyük bir protesto mitingi düzenlenir. Söz konusu mitinge Isparta Ahi Kasab esnaf odaları ile esnaflar Hafız İbrahim kardeşi Salih Beyin davranışından şüphe duyup mitinge katılmazlar. Belediye Başkanı Süldürzade Nadir Süldür ile Kadı-Müftü Hüseyin Hüsnü Özdamar birlikte Ahi Kasab esnaf odaları, Mevlevi Dergâhı cemaatinin başı çektikleri ikinci bir miting yapılır. Tahir paşa oğlu Hafız İbrahim kardeşi Salih beye karşı şüpheler artar. Yunan’a, İtalyan’a ve Fransa’ya daha da Padişahlığın yaptıklarına karşı topyekûn bir miting bir hafta sonra yapılır. Bu protesto mitinginin diğer bir hafta önceki mitingden sonra (20 Haziran 1919’da) Isparta’da bir miting daha düzenlenmesinin gayesi açıktı. Birinci mitingde kalabalık insan sayısına karşın vatansever Hafız İbrahim Demiralay ile Padişahlığı isteyen kardeşi Salih Demiralay yanlısı insanların birbirleriyle bütünleşmesi baş gösterdiğinden; şüpheli birinci mitingin bildirisi yayınlanamamıştır. İşte, Isparta halkının işgaller karşısındaki tutumunu net belirlemek gibi bir gövde gösterisi ve işgallere karşı çıkış, Kumandan Mustafa Kemal’in arkasında net duruşu belirleyen bildirili Açıkhava toplantısı, 21 Haziran 1919 tarihinde yapılır. Müftü-kadı Hüseyin Hüsnü Özdamar vatanın işgallerden kurtarılması anlamında kısa bir dua yapar. Hukukçu, Belediye Başkanı Süldürzade Nadir Süldür Efendi önce kaleme aldığı miting bildiri beyannamesini okur. Büyük tezahüratlarla bildiriyi okuyan Belediye Başkanı Nadir efendinin bildiriyi okuyuş anında protestoya katılanların heyecanlı bağırışlarıyla beyannameyi ara ara okur ve güçlükle tamamlar. SÜLDÜRZADE NADİR BEYİN ŞÜPHELERİ ORTAYA ÇIKAR Şüpheler doğru çıkmıştır. Müftü Kadı Hüseyin Hüsnü Özdamar Efendi ile Belediye Başkanı Hukukçu Süldürzade Nadir Süldür ’ün haklılığı dalga- dalga Isparta’ya yayılır. Henüz miting dağılır dağılmaz Açıkhava protesto mitinginden belediyedeki görevine Müftü Hüznü Özdamar ile birlikte (Ispartalı) subaydan bir telgraf yolda eline verilir. (Söz konusu Ispartalı subayımızın Isparta da şu anda yaşayan akrabaları mevcuttur.) Müftü-Kadı Özdamar ve Belediye Başkanı Nadir Bey haklı çıkmıştır. Telgrafta II: Abdülhamid’in küçük oğlu Şehzade Abdürrahim Efendi Hafız İbrahim Demiralay ‘ın kardeşi Salih Demiralay ’ın samimi arkadaşı olduğunu söylemiştim. Türk Kurtuluş mücadelesini yok saymak, başarısız hale getirmek için yurt genelinde propaganda faaliyeti sürdüren Şehzade Abdürrahim Efendi ile ilgili diğer bilgileri Isparta tarihçisinden dinleyelim. “Padişahlığı yeniden canlandırmak, Mustafa Kemal’in memleketin kurtuluş çabalarını başarısız hale getirmek, yok saymak amacıyla 8.Mayıs. l335 (1919) Perşembe günü Isparta’ ya gelir. Şehzade, şehir dışında ulema, eşraf ve binlerce ahali ve esnaf, ellerinde bayraklarla yolun iki yakasına dizilmiş kız ve erkek öğrenciler tarafından karşılandı. Ertesi Cuma günü, hükümet dairesinde verilen ziyafetin paralarını da Hafız İbrahim Beyin ağabeyi, meclisi idare azasından Hüsnü Bey'le, Hürriyet ve İtilâf Fırkası azasından Süleyman Bey ödediler. Isparta’ya geleceği, propaganda yapacağı telgrafta duyurulmuştur. Akşama tertip edilen 24 kişilik yemekte bir de İngiliz subayı vardı. Konuşmalardan ve öğrencilerin, şehzadeye çiçek sunmalarından sonra, şehzade Salih Bey'in evine, maiyeti de Mehmet Ali Bey'in evine—mihmandarlarıyla birlikte— gittiler. Yollardaki evler, yapraklan yeşil dallar ve çiçeklerle donatılmıştı. Ziraat memuru Raşit Bey, yardımcıları tarafından (alafranga) bir sofra hazırlanmıştı. Yemek sırasında, öğrencilerin fener alayı, kapı önüne gelerek okul mızıkası eşliğinde marşlar söylemeye başladılar. Şehzade bunları kapıda karşılanarak hepsine ayrı ayrı teşekkür etti. Tarafımızdan bir Isparta Tarihi yazıldığı şehzadeye söylendiğinde, iltifat ederek başarılar dilediler… Ziyafet için harcanan 15.000 kuruş masrafı belediye ödeyecekti. Fakat Hafız İbrahim Bey (= Demiralay): «— Biz memleket namına borcumuzu eda ettik...» diyerek masrafları üzerine aldı. Isparta Belediye Başkanı Süldürzade Nadir Bey’in, Isparta Kadı-Müftüsü Hüseyin Hüsnü Özdamar ve Ahi Kasap Mevlevi Dergâhı Dedesi, (Belediye Başkan Yardımcısı) Ali Dede efendilerin şüpheleri doğrulanmış. Bu üçlü vatanseverin eleştirilerine maruz kalmamak için Hafız İbrahim Demiralay Şehzade toplantı ve yemeğine katılmaz. Ama masrafın büyük kısmının Tahir paşazade oğlu Hafız Demiralay Bey kardeşi (Şehzade Abdürrahim Efendi’nin arkadaşı) Salih Bey’e masrafı ödettirir.” “Süldürzade Nadir Efendinin şüpheleri doğru çıktı” haberi Isparta sancağında dalga yayılır. Bu durum ileride Nadir efendiye karşı oynanacak oyunların hızlanmasına yol açacaktır  
Ekleme Tarihi: 03 Haziran 2023 - Cumartesi

ISPARTA BELEDİYE BAŞKANI NADİR BEYİN ŞÜPHELERİ (KARANLIK OYUNLAR MI?)

Mustafa Kemal’in başlattığı Türk Kurtuluş Hareketi’ni başarısız kılmak için yurt genelinde çalışmalar başlatılır. Bu sinsi çalışmaların birincisi ise; padişahlığı yeniden canlandırma çalışmaları için “Heyet-i Nasiha” adlı hain teşkilat kurulur. Başına ise Şehzade Abdürrahim Efendi getirilir.(II. Abdülhamid ’in en küçük oğludur)

1919’lu yıllar. Memleketimizin savaş günleridir. Ülke topraklarının üzerinde kara kara bulutlar dolaşmakta. Mustafa Kemal liderliğinde iki elin parmakları kadar yürekleri vatan sevgisiyle dolu kahramanlarımız ülke topraklarını koruma, kurtarma çareleri aramaktalar.

Isparta-Burdur toprakları batılıların masa başındaki kararları gereği İtalyan nüfus bölgesi. Burdur işgal edilmiş. (28 Haziran 1919) Ama Yunanlılar kendi söylemleriyle illa da: Afyonkarahisar’ la birlikte Psidya (Isparta)’ nın İtalyanlar yerine kendilerinin sahip olmasını istemekteler. Çünkü Yunan’ın iddiasına göre: Roma, Bizans idari dönemlerinde ilk Hristiyanlık namazı Psidya yani Isparta bölgesinde kılınmaya başlanmış. Hz. İsa’dan sonra Hristiyan Ortodoksların elçi lideri Sn. Paul (Pavlos) Uluborlu-Yalvaç, Eğirdir Nis bölgesinde uzun süre kalmış. Bundan dolayı kendilerince (Ortodokslarca) “Isparta kutsal bir yerdir” iddiasındalardı.

Paylaşım devletlerine karşı Yunanlılar illa da Isparta’nın kendilerinde kalmasını istemekteler. Bu tartışmalardan dolayı Burdur İtalyan birliklerince (Antalya’dan sonra) işgale uğramasına karşın; “illa da İtalyan yerine Psidya (Isparta) benim olmalı” süreci ile başka-başka sayacağım nedenlerle Isparta 1919’lu yıllarda işgal edilmedi.

Isparta Belediye başkan yardımcısı (Sora başkan oldu) Hukukçu, Ön (Bidayet) mahkemesi üyesi, Kuleönü (Kaleönü) çiftliğinin sahibi Süldürzade Nadir Süldür efendi liderliğinde muhtemel İtalyan veya Yunan işgaline Isparta’ nın uğramaması için önlemlerin arayışı içindeler.

Süldürzade ile birlikte Ahi Kasab yani Mevlevi dergâhı dedesi Ali Dede, Hacı Vasfi Bey (Darbaz), Isparta Valisi Talat Bey, Senirkentli Hacı Emin Efendi, Müftü-Kadı Hüsnü Özdamar gibi bir avuç vatanseveri sayabiliriz.

Cemiyeti İlmiye merkez şubesi reisi Hafız İbrahim Demiralay Bey de elbette vatansever. (Mevlevi dedesi Ali Dede Efendi’nin Dergâh Kiler Defteri: Torunu Ali Mete Tanrıöver 1983-Isparta ) Bazı şüpheleri üzerine çeken kardeşi Salih Bey olur.

Ağabeyi Salih Bey sahibi oldukları Avşar (Gelendost) bucağındaki çiftliğinden sık sık Konya’ya gidiyor. Saltanat merkezi İstanbul da samimi tanışığı şehzade, Sultan II. Abdülhamid ‘in en küçük oğlu ile haberleşebiliyor.

(Şehzade Abdürrahim Efendi Mütareke devrinde Heyet-i Nâsiha’ lardan birinin reisi olarak Anadolu’nun garp mıntıkalarını dolaştı1919-1922) Şehzade Abdürrahim Efendi ile telgraflaşmakta. Hatta Salih Bey yanında arkadaşı şehzade Abdürrahim ‘in Isparta’ya gelerek saltanatlımın (Nasihat heyeti başkanı olarak)yeniden canlandırılması, Kumandan Kemal’in (Mustafa Kemal) arkasından gidilmemesi anlamında mesajlar vereceğini yakın arkadaşlarına anlatabiliyordu.

Bundan dolayı vatansever olarak bildiğimiz Isparta kahramanı Sivil paşa Yılanlızade Tahir paşa oğlu Hafız İbrahim Demiralay’ ın ağabeysinin padişah yanlısı olması, Mustafa Kemal’in kurtuluş mücadelesi çağrılarına zarar verilebileceği düşünüldü.

Avşar’da Demiralayların çiftliğinde kuruluşu gerçekleştirilen Isparta Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti memleketin kurtuluşu için çaba konusunda kararlıydı.

Bu günlerde bazı dini kesimin engellememelerine karşın Isparta’da millî oluşumlar oluşmaya başlar. Şehzade Abdürrahim Efendi ile Hafız İbrahim Demiralay kardeşi Salih Bey arasındaki samimiyet Ispartalı Belediye Başkanı Süldürzade nadir Süldür başta olmak üzere bir avuç vatanseveri düşündürmeye başlar.

Yunanlılar, Fransız ve İtalyanlar tarafından vatan topraklarının işgal edilmeye başlanmasının yarattığı üzüntü Isparta sancağında kabarmaya başlar.

İlk tepkiyi 11 Haziran 1919’da Hükümet Konağı önündeki meydanda yaklaşık15000 kişinin katıldığı büyük bir protesto mitingi düzenlenir. Söz konusu mitinge Isparta Ahi Kasab esnaf odaları ile esnaflar Hafız İbrahim kardeşi Salih Beyin davranışından şüphe duyup mitinge katılmazlar.

Belediye Başkanı Süldürzade Nadir Süldür ile Kadı-Müftü Hüseyin Hüsnü Özdamar birlikte Ahi Kasab esnaf odaları, Mevlevi Dergâhı cemaatinin başı çektikleri ikinci bir miting yapılır. Tahir paşa oğlu Hafız İbrahim kardeşi Salih beye karşı şüpheler artar.

Yunan’a, İtalyan’a ve Fransa’ya daha da Padişahlığın yaptıklarına karşı topyekûn bir miting bir hafta sonra yapılır. Bu protesto mitinginin diğer bir hafta önceki mitingden sonra (20 Haziran 1919’da) Isparta’da bir miting daha düzenlenmesinin gayesi açıktı. Birinci mitingde kalabalık insan sayısına karşın vatansever Hafız İbrahim Demiralay ile Padişahlığı isteyen kardeşi Salih Demiralay yanlısı insanların birbirleriyle bütünleşmesi baş gösterdiğinden; şüpheli birinci mitingin bildirisi yayınlanamamıştır.

İşte, Isparta halkının işgaller karşısındaki tutumunu net belirlemek gibi bir gövde gösterisi ve işgallere karşı çıkış, Kumandan Mustafa Kemal’in arkasında net duruşu belirleyen bildirili Açıkhava toplantısı, 21 Haziran 1919 tarihinde yapılır. Müftü-kadı Hüseyin Hüsnü Özdamar vatanın işgallerden kurtarılması anlamında kısa bir dua yapar. Hukukçu, Belediye Başkanı Süldürzade Nadir Süldür Efendi önce kaleme aldığı miting bildiri beyannamesini okur. Büyük tezahüratlarla bildiriyi okuyan Belediye Başkanı Nadir efendinin bildiriyi okuyuş anında protestoya katılanların heyecanlı bağırışlarıyla beyannameyi ara ara okur ve güçlükle tamamlar.

SÜLDÜRZADE NADİR BEYİN ŞÜPHELERİ ORTAYA ÇIKAR

Şüpheler doğru çıkmıştır. Müftü Kadı Hüseyin Hüsnü Özdamar Efendi ile Belediye Başkanı Hukukçu Süldürzade Nadir Süldür ’ün haklılığı dalga- dalga Isparta’ya yayılır.

Henüz miting dağılır dağılmaz Açıkhava protesto mitinginden belediyedeki görevine Müftü Hüznü Özdamar ile birlikte (Ispartalı) subaydan bir telgraf yolda eline verilir. (Söz konusu Ispartalı subayımızın Isparta da şu anda yaşayan akrabaları mevcuttur.)

Müftü-Kadı Özdamar ve Belediye Başkanı Nadir Bey haklı çıkmıştır.

Telgrafta II: Abdülhamid’in küçük oğlu Şehzade Abdürrahim Efendi Hafız İbrahim Demiralay ‘ın kardeşi Salih Demiralay ’ın samimi arkadaşı olduğunu söylemiştim.

Türk Kurtuluş mücadelesini yok saymak, başarısız hale getirmek için yurt genelinde propaganda faaliyeti sürdüren Şehzade Abdürrahim Efendi ile ilgili diğer bilgileri Isparta tarihçisinden dinleyelim.

“Padişahlığı yeniden canlandırmak, Mustafa Kemal’in memleketin kurtuluş çabalarını başarısız hale getirmek, yok saymak amacıyla 8.Mayıs. l335 (1919) Perşembe günü Isparta’ ya gelir. Şehzade, şehir dışında ulema, eşraf ve binlerce ahali ve esnaf, ellerinde bayraklarla yolun iki yakasına dizilmiş kız ve erkek öğrenciler tarafından karşılandı.

Ertesi Cuma günü, hükümet dairesinde verilen ziyafetin paralarını da Hafız İbrahim Beyin ağabeyi, meclisi idare azasından Hüsnü Bey'le, Hürriyet ve İtilâf Fırkası azasından Süleyman Bey ödediler. Isparta’ya geleceği, propaganda yapacağı telgrafta duyurulmuştur. Akşama tertip edilen 24 kişilik yemekte bir de İngiliz subayı vardı.

Konuşmalardan ve öğrencilerin, şehzadeye çiçek sunmalarından sonra, şehzade Salih Bey'in evine, maiyeti de Mehmet Ali Bey'in evine—mihmandarlarıyla birlikte— gittiler. Yollardaki evler, yapraklan yeşil dallar ve çiçeklerle donatılmıştı.

Ziraat memuru Raşit Bey, yardımcıları tarafından (alafranga) bir sofra hazırlanmıştı. Yemek sırasında, öğrencilerin fener alayı, kapı önüne gelerek okul mızıkası eşliğinde marşlar söylemeye başladılar. Şehzade bunları kapıda karşılanarak hepsine ayrı ayrı teşekkür etti. Tarafımızdan bir Isparta Tarihi yazıldığı şehzadeye söylendiğinde, iltifat ederek başarılar dilediler… Ziyafet için harcanan 15.000 kuruş masrafı belediye ödeyecekti. Fakat Hafız İbrahim Bey (= Demiralay): «— Biz memleket namına borcumuzu eda ettik...» diyerek masrafları üzerine aldı.

Isparta Belediye Başkanı Süldürzade Nadir Bey’in, Isparta Kadı-Müftüsü Hüseyin Hüsnü Özdamar ve Ahi Kasap Mevlevi Dergâhı Dedesi, (Belediye Başkan Yardımcısı) Ali Dede efendilerin şüpheleri doğrulanmış.

Bu üçlü vatanseverin eleştirilerine maruz kalmamak için Hafız İbrahim Demiralay Şehzade toplantı ve yemeğine katılmaz. Ama masrafın büyük kısmının Tahir paşazade oğlu Hafız Demiralay Bey kardeşi (Şehzade Abdürrahim Efendi’nin arkadaşı) Salih Bey’e masrafı ödettirir.” “Süldürzade Nadir Efendinin şüpheleri doğru çıktı” haberi Isparta sancağında dalga yayılır. Bu durum ileride Nadir efendiye karşı oynanacak oyunların hızlanmasına yol açacaktır

 

Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve burdurilkadim.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.