Isparta’nın tarihi ilk yerleşim yerlerinden birisi Öküzbattı  olduğunu Türk ve Yunan tarihi kaynaklarından öğreniyoruz.     Ispartalı, Yunanistan’ da oturan torunlardan tarihçi İşadamı Haci Hıristo Delibaş ve  Barla Rum torunu Minas Küfüncü oğlu’nun dede defterlerindeki notlardan anlıyoruz ki: Öküzbattı’ nın bir de bilinmeyen sırrı var.                           Isparta’ mızın saygıdeğer halıcılarından Hasan Büyükçam’ın oğlu (Rahmetli) Mehmet Büyükçam’ın Isparta ile ilgili, genellikle Isparta Rumlarından kalma özel antika (halı, gramafon, tepsi, bardak tas-tabak, ibrik vs..) birikimlerni inceleme fırsatım oldu.                                                                  Baba ve dayılarının toprak bardak,  halı sanatlarıyla ilgili hatıra anlatımları olmuştu geçen yıl. Öküzbattı bölgesinden de bahsetmişti. Çocukluğunda burada Tahsin Bilginer’in bahçesine yakın bölgede büyükçe, derinliğine bir mağaradan bahsettiler. Mağara bölgesinde çocukluğunda oynadıklarını anlattılar. Burada mağaranın içinde: Bakır, altın, toprak karışımı yığınlarca toz bulunduğunu, rahmetli belediye Başkanı Basan Balaman’ ın  bu bölgede sakıncalı mağaraya girişlerin olabileceğini düşünmüşler.                                            Öküzbattı mesire alanını düzenlerken bu bakır-altın karışım tozunun yoğun bulunduğu mağaranın taşla örülüp araziye uygun kamuflajla kapatıldığından bahsetmişlerdi.    Yunanistan’daki dostum, Isparta Rum’ u sayın Hıristo Delibaş’a da sordum. Elektronik posta ile dede defterlerinden bu mağara ile ilgili notları gönderdiler. Daha önce Öküzbattı adının nerden geldiğine ilişik notlar okumuştum. Bu adın verilmesinin sebebi; burası önceleri sulak bir yer olması (mini gölet) sebebiyle bataklık halinde olması, bölgede otlatılan birçok hayvanın çamura battıklarını falan anlatılıyordu.                    Oysa ki durum böyle değilmiş. Büyük Türk Bilgini Ziya Gökalp eserlerinde eski Türklerde “Öküz” kutsallığından bahseder. Günümüzde öküz sözcüğünü insanlar için kullandığımızda hakaret anlamı taşıır. Oysa ki Osmanlı dönemlerinin son zamanlarına kadar emsal göstermek, varlıklı ile yoksulu ayırabilmek  için varlıklı zengin insanlar içinde “öküz” sözgüğü Kullanılmaktaymış.                                   1845’lerde Çavuş ( şimdiki Turan) mahallesinde Aya Filios (Filias) kilisesi Osmanlı döneminde pamuk, yün hallaçlık,  kabartma hallaçlığının yapıldığı Hallaç sokakta bulunuyor du.  Isparta Rumu Yovakim Ayanoğlu Osmanlı döneminde Gümüş, Altın ticaretçisi bu kiliseyi yaptırır.  Kilisenin Sakızlı Papazı Hacı Nikola’ dır. Hıristiyanlarca Ispartalı’ nın hastalığı olan Romatizma konusunda Öküzbattı mağarasından çıkarı lan altın tozlu bakır kumlarından çamurlaştırarak bir tedavi yöntemi bulduğunu yine Yunan tarinden öğreniyoruz.                     Aynı papaz, Öküzbattı bölgesindeki altın, bakır karışımı kumları ilkel usüllerle ayrıştırır. Şamdanlar,  mumluklar, kandil süsleri, papazların kilise ayinlerinde kullandıkları tütsü kapları, Çarkhapan (Parlak papaz değnekleri) kilisede ayinler de kullanılan tuz ve ekmek kapları ile Hıristiyanların sembolü haç denilen sembol aletleri yapılırdı.                                  Isparta Metropliti Papazlarından Hacı Nikola adlı bir Aziz ölünce cenazesinin bu mağaraya gömülmesini vasiyeti üzrine; Papaz mağaranın içine gömülür. Bir yıl sonra kafatası Isparta Aya Filios  kilisesinde papazların kafataslarının konulduğu rafa konur. Diğer kemikleri Öküzbatı’ dadır.    Bunun üzerine Elavusa-İlavus- (Yakaören) Rum köyünün sorumlusu Ayanbaşı Aziz Elavusa  uzun süre bu mağaraının girişinde mezarı korur. Ve artık1850’ den sonra mağaradan altın tozu çıkartılmaz. Isparta Ortadoks Rum cemaati bölge nin adını “Öküzbattı” olarak adlandırır. Rum cemaatinin anlayışına göre altın-bakır karışımı bir maden mağaradan kazılıp araç- gereç üretilirken, Aziz’ in buraya gömülmesin den sonra buradaki maden kullanılmaz olur. Isparta Rum tüccarları zenginliğin, üretimin sona ki zenginliği Rumlar “Öküz” tabiriyle nitelendirirlerdi. Yani paragücü anlamındadır. “Öküz adı.” İşte Bu mağaranın kullanılmaması nedeniyle; Rumların anlayışına göre öküz yani zenginlik yok oluyor. Öküz batıyor “Öküzbattı” denmiştir.  Türk destanlarında, Oğuz kağan, Dede Korkut öykülerin de,Boğaç Han efsanelerinde de Öküz adı bazen zenginlik olarak nitelendiği görürsünüz. Öküz güç, zenginlik, kuvvet, güvence anlam larına da gelmektedir. Araştrm: Bayram AYGÜN:Emekli Öğretm-Köşe yazarı -2018 Isparta