Kuru Üzüm Heyeti, Gulfuvallah Duası ve Yemen Türküsüyle Yola Çıktılar
At arabası ve kağnılarla 1914’ün 8 Kasım Pazar Çanakkale’ye muhtemel çıkacak savaş için çarpışacak kahramanlarımız için kuru üzüm toplamak gayesiyle yola çıkanlar çok azimli, inançlılardı.
Isparta bayırlarında yola çıkışlarında dudaklarının ucunda Allah sevgisi, duası ile söyledikleri Yemen Türküsüydü. Toplanan Isparta kuru üzümleri, kahramanlarımız için enerji kaynağı olacaktı. Hatta yaralanan askerlerimizin yaralarının üzerine tütünle karıştırılıp ilaç olacaktı.
1914’lü yılın son aylarında üzüntülü haber tüm Osmanlı bölgelerine bir anda yayılır. İngilizlerin başı çektiği birleşik devletler Türk toprakları Çanakkale' ye denizden saldırıya girişecekleri haberi Isparta sancağına tez ulaşır. Türk yurdunun her karışında işgale karşı konulması, Mehmetçiğe destek verilmesi anlamında hazırlıklara girişilir. 1914’ ün 4 Ekim Pazar gecesi Isparta da amansız, insan ve eşya kayıplı deprem olmasına karşın; Isparta sancağı bununla birlikte Çanakkale’yi de ihmal etmez.
Isparta sancağından savaş öncesi ve savaş anında insan kaynağı, diğer lojistik ihtiyaçlar vakit geçirilmeden sağlanır. Bu yazımda 1914’lerin Isparta Belediye Başkanı, Mevlevi dedesi Ali Dede efendinin günlüklerinden bir bölümü sizlerle ilk defa paylaşmak istiyorum.
Bu vesile ile: Ispartalı diğer bölgelerden Çanakkale’ye giderek toprağa düşen aziz şehitlerimize Allah’tan rahmet diliyorum. Uluborlu Üzüm ve yardım heyeti başkanı Müftü Tahir, yardımcısı Mustafa ve Ömer Çopurların, Hidayet Efendinin, Uluborlu Birlik Kumandanı İbrahim beylerin fedakârlıklarını başka bir yazımda yer vereceğim.
Isparta’dan çok miktarda gönderilen kuru üzüm öyküsünün unutulmaz bir öykü olacağını, hiçbir eserde bu kutlu öyküden bahsedilmediğini söylemek istiyorum. Çanakkale de çarpışacak kahramanlarımız için her türden ihtiyaç malzemelerinin içinde kuru üzüm de vardır.
Vatan için Çanakkale’de çarpışan Mehmetçiğimizle savaş anında beslenmesiyle ilgili buğday çorbası ve üzüm hoşafı ibareleri biliyorsunuz savaş tarihine geçmiştir. İşte kuru üzümün büyük
bir bölümü Isparta sancağından gitmiştir. Isparta merkezinden, Uluborlu’dan Senirkent’ten, Burdur’dan bağışlanan üzümler kahramanlarımıza enerji vermiştir.
Ali Dede şöyle yazmış:”… 1914’ ün 4 Ekim Pazar gecesi Isparta sancağında vuku bulan depremin yaraları hemen gelen yardımlarla sarılmaya başlanır. Memleketin dört bir yanından yardımlar geliyordu. Bursa’dan da Bursa garnizon komutanı Abdülhamid Bey başkanlığında yardım gelmişti. Aynı tarihlerde de Çanakkale’ye birleşik düşman devletleri denizden saldıracakları haberi alınmıştı. Misafir kumandan Abdülhamid Bey’i Belediye Başkanı sıfatımla ben misafir etmiştim.
Geç saatlere kadar sohbet ettik. Muhtemel düşman işgaline karşı Isparta sancağından Mehmetçik için ne ihtiyaç olabilir diye konuştuk. Kumandan bey s demişti: ‘..sizin burada kuru üzüm çok olurmuş. Ağırlıklı Mehmetçiğe kuru üzüm gerekli. Askere enerji verir…’ demişti.
Depremden hemen sonra benim başkanlığımda (Belediye Başkanı Ali Dede) müftü Şakir Efendi, Kadı İsmail Efendi’den oluşan deprem inşaat komisyonu vardı. Buna ek olarak aynı kişilere birkaç kişi daha ekledik. Bunlar muhtemel çıkması tahmin edilen Çanakkale savaşında ihtiyaç maddelerini halktan gönüllü yardımseverlerden toplayacaktık.
Yardım komisyonuna eklenenler şunlardı. Hacı Kâtip Zade (Darbaz) İbrahim Vasfi Bey, eşraftan Hamamcı Zade Ethem, dava vekili Süldürzade Mehmet Nâdir Bey (Petrol ofisi sahibi Nadir Süldür, emekli öğretmen Nazmi Süldür beylerin dedeleri) Esnaf ve tüccar ağası Ciğerzade Hacı Mustafa Ağa ve Kaçkınzade Hacı Ahmet Efendileri..,
Dere Sanayi bölgesi Ağası Başağa (Başdeğirmen) Veysel Ağa ( 2021 Isparta Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen ’in dedesi), süvari alayından teğmen Zihni beylerden oluşuyordu. Isparta Sancağı Mutasarrıf vali Hakkı Behiç Bey bu tür mühim işlerle hiç ilgilenmiyordu. Rusya da olagelen komünist devrim hayranıydı. Süldürzade Nadir Bey, Ben, sanayi ağası Başağa Veysel ağa mutasarrıf vali ile pek geçinemiyorduk. Çanakkale de çıkacak muhtemel savaş için ilk halktan toplanacak yardımların başında kuru üzüm geliyordu” diyor..
Kuru Üzüm Sevkiyat Komisyonu İş Başında
Unutmadan yazmalıyım. Isparta Sancağı Çanakkale’ye muhtemel çıkacak bir savaş için kahramanlarımızın günlük enerjisi için kuru üzüm ihtiyaçları için kurulan Kuru üzüm toplama ve sevk komisyonu iyi ki kurulmuş. İleride olacağı bilinen İstiklal Savaşı için de alışılmış mühim olacağı bilinen söz konusu komisyon yine kurulur.
Mevlevi dedesi Ali Dede Efendi hatırasında şunları yazmış.
“…1914’ün Kasım ayının Pazar gününe rastlayan zamanda üzüm toplama ve sevk komisyonumuz Süldürzade Nadir efendilerin Germiyan mahallesinde bulunan evde toplandık. Sevk komisyonumuz ikiye ayrıldık. Sonradan İstiklal savaşında da Isparta Müdafaa Hukuk Cemiyeti İaşe komisyonunda yer alacak İdare emini Celaleddin Efendi ( 2021 Isparta Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen ’in amcazadesi) de iş başındaydı. Çok sayıda Kuleönü Süldürzadeler çiftliğinden topladığı ve Kuleönü’lü kardeşlerimizin evlerinin bahçelerinde ördükleri Kenevir ve Keten çuvallarından çok sayıda at arabalarına yüklü olarak Süldürzadeler misafir evinin önünde hazır tuttu.
Kuru Üzüm İaşe Yardım komisyonumuz iki kola ayrılmıştı demiştim. Isparta halkının gönüllü bağ, bahçelerinde kuruttukları kuru üzüm sergilerinden gönüllerinden birkaç okka Çanakkale’de çarpışacak kahramanlarımız için gönülden vereceklerinden emindik. İki kola ayrılmadan önce ön toplantı yaptığımız Süldürzade evi önünde duamızı yaptık. Yola koyulduk.