Isparta’ mıza 3,5 Saat uzaklıkta 4500 bin yıllık bir Anadolu Rum köyü. MUĞLA-Fethiye’ de terkedilmiş, hayaletlerle dolu bir mahalle-köy: KAYAKÖY!... (Levissi) Köyün Rumca adı.. Muğla ilimize bağlı Fethiye ilçesinin ' nın bir mahalleköyü: Kayaköy, Muğla Büyükşehir kapsamında olduğu için köyler kanuna göre “mahalle” konumunda adlandırımakta. Şehirdeki hizmetler, altyapı, yolcu taşıma, kaldırım falan ne varsa köylere de hizmetler götürülmektedir. Araştırmalarımıza göre 5 bin yıllık bir geçmişe sahip bir Anadolu’umun köyüdür Kayaköy.. Beşbin yıl önce yapılmış taştan evler günümüze sapasağlam gelmiş ve kaya görümündeler.. Rumlar evlerini sarp yamaçlara yapmışlar. Düz ovayı tarımsal alan olarak kullanmışlar 1924’de Batıtrakya’an gelen Türk obaları ise düz ovaya yerşmişler. Tarımdalalanlarını konuta dönüştürmüşler. Yorumu siz yapın.. Köy düyoruz ama bir kasaba görünümünde . Çatılı evlerin sayısı az. Burada oturan Anadolu Büyük iskender rumları Lozan Mübadil kanunu nedeniyle 1924 de Yunanistan’a göç etmişler. Yunanistan ‘dan Karakeçili Türk oymağı köylüleri Kayaköy’e yerleşmişler. Ama Rumların kaldıkları taşevlere değil; az ileride düz ovaya yerleşmişler. Bundan dolayı Kayaköy Rum evleri boş kalmış hayalete dönüşmüş. Ama tüm ahşap, demir uzantıları talan edilmiş. Kayaköy'deki Rum evleri restore edilmeyi bekliyor. Bir çalışma var! Göreceğiz.. Acılı bir 'Lozan Mübadelesi ' hikayesi karşınıza çıkıyor. Kayaköyü’nün dört bir tarafında ,az ileriye konuşlu yine tek sütunlu nöbetçikaleler hala ayakta.Kayaköy Rumları balıkçılık, ahşap işleri, demircilik, köpcülük işleriyle Anadolu halkına hizmet vermişler. Kayaköyü’nün yer aldığı, Ege denizine paralel tepecik-dağların üzerinde Kızılçam, Ihlamur, Katran ağacı,Günlük ağaçları sıklıkla yer almış. Isparta Burdur, Akşehir, Beyşehir bölgelerine kadar Kayaköy’küRumlar buralara Katran, mide hastalıklarıan iyi gelen Günlük ağacından üretilmiş Günlük sıvısı,dövenler için çakmaktaşı, çeşitli ocak kazan, tencere altı basamak aygıtları falan getdikleri, sattıkları yine bu bölgeye gelen torun Rumların dede anılarından öğreniyorum. Köyde sapasağlan kalmış üçkilise ve bir manastır okul, demirci, bakırcı dükkanları şimdi gözleme yapılan ticarethanelere dönüşmüş. Kayaköy’e girtler uyandıracak yapıda taş evleri görürsünüz. Sarp bir tepeye konuşlu evler doğru yürüdüğünüzde sizi şaşırtan bir manzara ile karşıkaşırsınız. MÖ. 2500’lü yllara dayanan bir tarihi var Kayaköyü’nün.Meraklılar Kayaköy’ü evlerinden talan edilen demir, bakır, ahşap,toprak antika eşyaları gözleme ticarethanelerinde sergilemekteler. “Hayalet şehir” olarak adlandırılan Kayaköy’e yeni bir film çekimi yapılmış. Fethiye’nin Kayaköy Mahallesi’nde yaşanan gerçek bir olaydan etkilenilmiş görüntüsü veren konulu sinama filmi beyaz perdeye aktarılmış. Adı da: ‘666 Cin Musallatı’ denmiş.tabimoskoca beş binnüfuslı Rum köyüne hiçbir aile yerleşmeyince ; elbette hayali efsane-masallar da uydurulacak! Kayaköy’ün eski adı Levissi.. Kayaköy’ de komşu gürültüsünden tutun da evlerin manzarası, güneşten yararlanma gibi durumlar düşünülmüş. Komşular birbirinin önünü kapatmamışlar. Bahçeli, ikişer katlı taş evler aynı planda yapılmış. Bahçelerinde zahire deposu, su deposu, ekmek fırınları, kiler, ziraat araçların saklandığı yarı yeraltı yarı yeryüzünde olmak üzerebir depo odalar mevcut. 1924 de Lozan anlaşmasına eklenen bir madde ile tıpkı Isparta ve Burdur, Alanya rumlarını sürgün etmişiz. Türkler Anadolu’ya gelmelerinden itibaren sanat, zenaat malzemelerini hep temin eden, birlikte iyi ve kötü günlerimizin geçtiği komşularımızdan koparılmışız. 1924’den sonra aynı durumu Isparta’mız da yaşamış. Değirmenci, ekmekçi, demirci, bakırcı, lokantacı, berber, sünnetçi, davulcu..her ne aklınıza gelirse gelsin..Her bir sanatsal ihtiyaç maddelerini temin eden Rum dostlarımız ülkemizden kovulmuşlar.1924 öncesi esnafı düzenli esnafı bir daha yakalayamamışız. 1914’den sonra yeni Cumhuriyet’le birlikte sanat erbabı Rumları, ticaret erbabı Yahudileri, mimarlıkta öncü el becerisi Ermeniler’le (Acemleri)doğru dürüst bir dostluk, kardeşlik iletişimi kuramadık ve ortak yaşama kültürünü arayacağımız yerde onları kovduk. Lozan raporlarına göre 1 milyon 400 bin insanı gönderdik.1. 850 bin de Yunanistan ve Balkanlar’ dan Müslüman insanımızı ülkeye davet ettik. Neyse son olarak Kayaköy Rum evlerinin 450 yıldırır günümüze gelmesinin sırrı nedir? 1957 de Fethiye ,Kayaköy ‘de 7 şiddetinde deprem olur. Yeni yapı evler yıkıldığı gibi Rum evlerinden tek bir taş parçasının bile düşmediği deprem raporlarında mevcut..araştırma- gözlem Bayram Aygün