1908 yılının Ramazan ayına bir iki gün kalmıştır. Kaçkın Zade Hacı Ahmet Efendi (şimdiki Isparta gaziler, şehitler parkının yanındaki) demirköprüyü yaptıran Ispartalı hayır sever) , Isparta Sancak Kadısı Çırpanlı Zade Hoca Şükrü Efendi birlikte Sancak Vilâyet Gazetesinde bir açıklama yaparlar.
” Ramazan ayının geldiğini, Allah’a olan oruç tutma şükrü müzü, bağlılığımızı göstermek için hazırız inşallah.. Seyitoğlu Hasan’la iki ardaşını Aydoğmuş (Keçiborlu) dağına tepesine göndereceğiz. Ay’ı gözleyecekler. Hadis -i şerifte, (Hilali görü nce oruç tutun, tekrar görünce orucu bırakın) buyrulmakta. Haber gelir gelmez bize emrolunan emri yerine getireceğiz. Ramazan ayının başlaması ile birlikte Sultanımız Padişah efendimizin emriyle Meşrutiyet ilan edildi. Ramazan’ının birinci gününden önce 23 Temmuz günü Osmanlı‘ nın Isparta Sancağı en mutlu gününü yaşayacak. Bir gün sonra da oruçumuzun birinci günüdür. Ramazan gecelerindeki ölçülü eğlençelerin masrafını Kaçkın Zade Hacı Ahmet Efendi çekecek. Allah’ın kulundan Allahrazı olsun, Allah’ın hoşnut luğunu kazanmıştır inşallah ”
Yarı resmi Isparta Sancağı Vilayet Gazetesi” 21Temmuz 1908. Öte yandan: Ramazan ayının ilk gününden birgün önce nasıl olsa Meşrutiyet ilanı resmi kutlamaları halkla bereber yapılacağından dolayı Isparta da çok yönlü hazırlıklar hızlanır.
Meşrutiyet yönetiminin gerektirdiği Meclis-i Mebusan için de seçimle iki Isparta vekili seçilmiştir. Ramazan ayının birinci gününden bir gün önce Vekliller: Isparta tarihi yazarı, Ağır Ceza üyesi Böcüzade Süleyman Sami ile Eğirdir’li Burhan zade Hacı Eşref Ağa için de uğurlama dûas töreni vardır.
Ramazan ayının ilk başlangıç gününden bir hafta önce de Isparta Kiliseler birliği yani Metropolitlik adına Metropolit Kostantin Valiulis bölge kiliselerine bildiri gönderir. Bildiride: “Müslim kardeşlerimizin kutsal Ramazan ayı için her bir Hz.İsa dinine inananların her zaman olduğu gibi; Müslümanlara saygı göstermeleri gerekmektedir. Oruçluların gözlerinin önünde hiç birşey yiyip içmemelerini, Ramazan boyunca Müslim kardeş lerimizin kalplerinin kırılmamalı. Siz Hz. İsa (kullarından) Hıristiyanlarından domuz etinden kaçınmanızı istiyorum” der.
Öküzbattı bölgesindeki testici Rum usta Haci Todokoğlu’na aylar önce sırçalı tatlı kaselerinden çok sayıda ısmarlanır. İçlerine topik tatlı konup ya 23 Temmuz günü yapılacak törende gelenlere göre dağıtılacaktır. Isparta sancağı Ermeni cemaatinden Topik Tatlıcısı Bağış Acem Ağa haftalar önce Uncu Vasili, Un Ağasu Başağa’ nın, Çay Cihanbey değirmen lerinden dört insanın parmakları sayısı kadar katırlara yüklen miş unlar getirilir. Yine Alanya limanından Şam işi, kesek şeklerler Hacılarlıların deve kervanıyla getirtilir. Avşar kasabasından (Gelendost), komşusu Yerce (Yenice) köyünden toprak testiler içinde haşhaş yağları, kabartma
tozları, vanilyalar yine aylar önce Antalya-Kahire arasında ticaretle uğraşan Celi Aziz efendinin deposundan getirilir.
Masraflar Şerefedinoğlu Panayotoğlu, Ağa Kostantin, Gök başoğlu torun Kanaya, Hacı Apost Ağa,Yanako eşi Hanım Ağa Elenana ile Emreli Popi Aleksandıros, Abdullah Paşa’ nın kız kardeşi Halime Hanım, Katırcıoğlu Hacı İbrahim, Hacı Ethemlerin Raşitoğlu, Ağa, Hamamcıoğlu Hacı Halil Ağa, Katırcıların büyük oğlu Hacı Memiş kardeşi, Kadiroğlu Süleyman Ağalar bu dönemin varlıklı kişilerce ödenecektir.
Malesef planlanıldığı gibi olmaz. Orucun birinci gününden bir gün önce yani 22 Temmuz 2008 günü törenler iptal edilir. Mutasarrıf Nazım Paşa atı üstünde Mimar Sinan (Firdevs Bey) Tuz pazarı karşısındaki Pamukhan’ın bulunduğu meydan lıkta açıklama yapar: “Bugün Ramazan ’ ın birinci günüymüş. Kadı efendinin Aydoğmuş tepesine Ay’ ı, Hilal’ i izlemek için gönder diği Seyitoğlu Hasan haber getirdi.
Hilal’ i dün görmüşler. Törenler Ramazan sonuna kaldı” der. Herkeste bir şaşkınlıkla birlikte sevinçlilerdir de. Çünkü onbir ayın sultanının sevinci herşeye bedeldir.
Araştrm: Bayram AYGÜN-Emekli Öğretm-Köşe yazarı (Haci Hıristo Delibaş Dede Dimitri defterindeki hatıra notlarını şah sıma Atina’dan gönderisi; 24 Mayıs 2017)