Vali Behçet Osmanlı bölgesi Libya’dan getirdiği bir çift maymunlarıyla birlikte Isparta Çarşamba pazarında mutlaka gezinti yapardı. Sebze esnafı maymunlara bir şeyler vererek, kısa süreli eğlenirlerdi. Ispartalılar “Maymuncu Vali “ diye isim takmışlardı.1909’da gelip 1912’nin sonlarına doğru Isparta sancak mutasarrıflığı (vali) sonlanan tuhaf bir devlet görevlisinden bahsediyorum. Isparta Mutasarrıflığına, Osmanlı toprağı: Trablusgarp ve Bingazi nüfus memuru iken paşa ağabeyinin torpili ile Isparta sansak mutasarrıf valiliğine atanır. Okuması, yazması oldukça kıttı. Osmanlıca harfleri şeklen tanır, kelimeleri yanında taşıdığı sözlüğe bakarak sıralar. Fiil kullanmadan cümle kurarak yazar. Emirlerini illa yazılı gönderecekse; bir cümleye benzemeyen belikburçuk sıralanışı uzunca sürede yazabilirdi. Bir emirname, nizamname cümlesini yazmak için bir dolu hokka mürekkep şişesi harcardı. Eli ayağı mürekkebe batmış olur. Üstelik: Osmanlı toprağı Bingazi’de nüfus memuru iken sahiplendiği, bir erkek bir dişi Habeş maymunları yerlere beceriksizce dökülen mürekkepleri yalamalarından çok hoşlanırdı. Keyifli olduğu zamanlarda, Emre mahalleli Rum iş adamları falan valilik ofisine geldiklerinde onlara maymunlarını anlatır. Devlet işlerini ikinci sıraya alır. Misafirlerine.-“Maymunlarımın adı: Bingazi ve Trablusgarp’tır. Yerdeki mürekkepleri yalaya yalaya müderris olacaklar. Okuma yazmayı sökecekler inşallah” derdi. Valilik odası her gün üç dört personel jandarma eri nöbetle yerleri temizlerlerdi. Verdiği yazılı emirnameleri çözümlemek için iki üç daire memuru bir araya gelir. Bir vakit namazı vakti kadar zamanda bir iki cümlelik Maymuncu Vali Behçet Bey’in emrini çözümlemeye çalışırlardı. Zor zahmet çözebilirlerdi. Çözemedikleri zaman görevliler Mutasarrıf Behçet Vali Bey’e sormaktan çekinirlerdi. Ama devlet göreviydi. Mutlaka doğru çözümlenmeliydi yazılan yazılar, emirnameler. Memurlar tereddüt ettikleri emirname cümlelerini doğrusunu öğrenmek için mutasarrıf vali odasına girerler. Maymunlarla konuşmaya başlarlar. Maymunlarıyla ilgilenen, konuşanlardan çok hoşlanırdı Vali Bey! Vali Behçet’in yarım yamalak kurduğu cümlenin tam anlaşılması için görevliler anlaşılmayan şekliyle maymunlara seslenirler. Böm böm bakan maymunlar bakarlarken; Vali Bey (maymunların yerine) yanlış anlaşılan kelimeleri ancak doğrusunu düzelterek söyleyebilirdi. Valilik makamında yer sedirinde oturan Vali Behçet yerinden doğrulur. Mutasarrıf Vali sinirlenir! Az önce belik burçuk, ağzına yüzüne bulaştırdığı emirname cümlesinin aslını sözlü olarak sadece maymunlarının yüzüne bakarak söyler! Dere mahallesi Andın deresinde tuzağa düşmüş yaşlı Kurt’un postu üzerinde oturan Vali Behçet’in oturduğu postun tüyleri vaki beyin haşmetinden dikleşir. Yanlış emirname cümlelerini çözümlemeye çalışan devlet görevlilerinin yüzüne hiç bakmaz. Maymunlarının sadece yüzüne bakarak seslenir. Anlaşılmayan yazılı Mutasarrıf Vali emirnamesinin aslını ancak maymunlarıyla konuşan Vali Behçet Bey’den öğrenirlerdi. Bu durumu yani maymunlarıyla devletin, Isparta sancak işlerini yürütmeye çalışan, ancak yarı okuma yazma bilen Vali Behçet Bey veya Maymuncu Vali’yi eleştirenler az değildi. Bunların içinde en cesaretli eleştiriyi Mehmed Nadir (Süldür) yapardı. (Süldürzade. 2 Yıl önce kaybettiğimiz işadamı Süldürzade Atilla Süldür Bey’in büyük büyük dedesi, -1855-1927. Hukukçu, ceza mahkemesi üyesi, Isparta Belediye Başkanı, Müdafaayı Hukuk-Kuvayı Milliye Isparta kurucusu. 1. TBMM Isparta Milletvekili, Kuleönü Süldürler çiftlik sahibi, 29 Ekim 1923 Cumhuriyet ilanıyla ilgili hukuksal hazırlıkları yapan sekiz kişilik Yüksek Riyaset heyeti “ Hey ‘et-i Celîle Üyesi” Üyesidir. Günümüz İstanbul avukatlarından Kemal Süldür’ ün, Emekli okul müdürü öğretmen Nazmi Süldür’ ün, iş adamı Mehmed Nadir Süldür’ ün büyük büyük dedeleri.) Hukukçu Nadir Süldür Bey’in Vali Behçet’i bitmeyen, Isparta’nın menfaatine olmayan yanlışlıklarından dolayı neden eleştirdiğini açıklamadan önce Mevlevi dergâhı Kiler defterindeki hatıra notlarını da paylaşmak istiyorum. Vali Behçet’in Isparta Mutasarrıf valiliğine atanmadan önce Osmanlı toprağı olan Trablusgarp ve Bingazi nüfus memurluğu görevinde olduğunu söylemiştim. Valiliğe atanmasının ardından Vali Behçet hakkında bazı bilinmeyenleri 1909 Isparta Belediye Başkanı Arapzade Mehmed Efendi’ye (Torunlarından Öğretmen Mustafa Bey aramızda) Bingazi Belediye başkanından bir mektup gelir. Mektupta Isparta sancak Mutasarrıflığına atanan Vali’ (Maymuncu Vali) nin diz boyu yanlışlıkları sıralanır. Vali Behçet Bey Isparta’ya atanır atanmaz Isparta’da işadamı konumunda ağırlıklı Rum ve Ermeni dış satımcısı ( Gülyağı, Afyon sakızı, kok boya) iş çevrelerinden haksız para aldığı iddiaları patlak verir. Maymunlarını camiye sokmak, Uluborlu’da yaşanan büyük yangın ‘da Valilik olarak halka yardım elini uzatmayışı, devlet görevinde umursamazlığı sadece birkaç yanlışlığını sıralayabiliriz.