Isparta Kurtuluş ya da İğneci mahallesinde bulunan bir sokağın ismi Kestaneli sokaktır. Ispartalılar tarihi süreçte bu sokakta oturanların Osmanlı Acem Ermenilerinin lehçe söyleyişlerinden hareketle:
Kestene sokak adı verilmekte. İşte bu sokakta günümüz işadamlarımızdan Karabulutlar’ a ait bir tarihi Temelides Rum evi var. Tarihi dokuya saygılarından dolayı hazır beton ticaretiyle meşgul saygıdeğer Karabulut ailesi söz konusu Rum evini yenileştirip; tarihi dokuya saygılarını belirttiler. Her işadamımız böyle bir tarihi Rum veya Acem Ermeni evlerinden birisini yenileştirseler ne iyi olur.
Söz konusu evin ilk sahiplerinden Isparta Rum ‘u Temelides İstanbul, İzmir, Trabzon’ dan önce Isparta da Ticaret (Odası) Borsası’nı (Gül, Halı, Kök boya, Afyon sakızı, Şifalı bitkiler ve Zahire borsası ) Isparta Rum’u Nikos Temelides, Dış Satım Isparta Ticaret Odası' nın ve Borsasının kurucularından. Günümüz Konuşulan Tarih ve Ziraat yazarlarından Isparta Rum’u Stavros P. Kaplanoğlu’nun notlarından bunları anlamaktayız. 1864’te Isparta Gül, halı, Afyon sakızı ve Kök Boya dış satımcısı olan Isparta Rum’u Temelides’ in çabalarıyla 1864’ye birleşik olarak Borsa ve Ticaret Meclisi ve Odası kurulmuş.
1920’lerde söz konusu ev muhtemel düşman işgaline karşı Isparta’daki askeri birliklerin silah deposu olarak kullanıldığını biliyoruz. Osmanlı idaresi 1886 tarihli Umum Borsalar Nizamnamesi’ ni hazırlarken de Isparta Rum’u Temelides ve Ispartalı Müslim Çallızade’ nin fikirlerinden faydalanılmış.
Yunanistan’daki Lozan Mübadilleri araştırmalarımda Selanik ve Atina da Temelides ailesiyle tanıştırıldım. Yunanistan’ın varlıklı ailelerindenler. Isparta Rumları ailesi değerlerini korumuşlar.
Tanışık olduğum Yazar Ispartalı Ülkeroğlu Rum ailesinden Saygıdeğer Stavros Bey 31 Mayıs 2024 ‘te yapılmakta olan Uluslararası Isparta Gül Festivali’ne davet edilmişlerdi. Eski Vali İsa Parlak’ın, Eski ITSO Başkanı Eyüp Avcular’ ında tanışığı olan Stavros Bey bu davetten sonra belgesel nitelikli Isparta-Burdur tarihiyle hatta Türkiye’ miz konuşulan tarihi belgeleri göndermede sıkı davranmamakta, sağ olsunlar. Ne var ne yok elli yıldır Yunanistan’daki Osmanlı Isparta, Burdur Rumlarının hatıra defterlerinden derlediği yüzlerce duyulmadık, bilinmedik ticari, ev, sokak, mahalle yaşamının hatıralarını ediniyoruz. Tarımsal, mimari, kültürel, gastronomi bilgileri benimle paylaşıyor. Yayınlama izni vermekte. Veya kendi araştırmalarımı gönderileriyle karşılaştırma, doğrulama imkânı buluyorum.
***
Yazar Stavros Bey’in bir süre önce gönderdikleri tarihi-kaynak mektubunda şunları sıralamışlar. (Çeviriden dolayı affedin!)
“Uzun yıllardır Isparta konusunun içindeyim. Çocukluğumda babam Pandalis’ in aktardığı bir imajım vardı. Benimle sürekli konuştuğu olayları, yerleri, kişileri anlattığı için aynı şeyleri defalarca tekrarlamıştı. Ve her defasında <> cümlesiyle bitirdi.
Hayalini gerçekleştiremeden 1977 yılında 67 yaşında kalp krizinden aniden vefat etti.12-13 Yaşlarında Isparta’dan Yunanistan’a göç eden diğer aile yakınlarımla birlikte göç etmişti. Hayatım boyunca Isparta' yı ziyaret etme ve aynı zamanda yeni-eski fakları gözlem yapma, bir gün onun tarihini yazabilme hayalim vardı.
Mesleki ve ailevi yükümlülüklerin yükü altındayken bana ne Isparta'ya gitme ne de Isparta tarihini yazma fırsatı verildi. Ama konusu Isparta ve Pisidia bölgesi olan bilgileri, gazete kesitlerini, dergileri ve kitapları toplamaya başladım. Diğer Isparta ve Burdur’dan Yunanistan’a göç eden mübadil torunlarından ata bilgi, belgelerini topladım.
Yıllar geçtikçe, zaman zaman ağırlıklı olarak ekonomi, tarım konularında yazılar yazdım. Bir noktada televizyondaki hobim ortaya çıktı. Bu konuları yazıp sunduğum programlar yaptım.
2004 yılında Yunanistan’daki eski Osmanlı şehri Kozani EBE' nin 20. kez düzenlediği Kozani ticari ve teknik sergisini, Tarım Fuarını Isparta'dan bir heyetin katıldığı ziyaret etme, tanışma şansına sahip oldum: 2004’ün Isparta Valisi ve Yardımcısı. ITSO Başkanı Eyüp Avcular’ ı, Başkan Yardımcısı ile Isparta’dan 11 girişimci ile bol bol sohbet etme imkânını buldum. Gezilerini üslendim.
Sayın Parlak'a programımda kısıtlamalar ve önyargılar olmadan Isparta hakkında özgürce tartışma yapmamızı önerdim, memnuniyetle kabul etti. Vali Sayın İsa Parlak, o dönemde çalıştığım Yunan ТОP TV kanalına katıldı. Ispartalı ve Ticaret ve Sanayi Odası (ITSO) Başkanı Sn. Eyüp Avcular’ la da çok konuyu görüştük. Yunanistan-Isparta ticaretini masaya yatırdık. Yunan Kozani Bölge Valisi, Sergi Merkezi sorumlu başkanı Sayın Panagiotis Apostolidis, Çevirmen Sayın Ali. Raphaelides bize yardımcı oldular.
Türk (Isparta) ve Yunan dostluğunun temellerini yeniden attık diyebilirim. Bununla birlikte Yazar arkadaşım Öğretmen bayram Aygün’ün aracılığıyla şimdi de Isparta 2024Uluslararası Gül Festivali’ne Isparta Büyükşehir mücadeleci Başkanı Şükrü Başdeğirmen beni Isparta halkı adına festivale davet ettiler. Tedavim devam ettiğinden dolayı doktorum bu davete, seyahate izin vermediler. Ama Başkan Başdeğirmen’ e minnettarlık duygularımı iletirim.
Nea İyonya Attika merkezli Isparta Küçük Asya Birliği’ inde, Ispartalı Rumlar derneğinde ve onursal üyesi olarak babamın memleketi Isparta’yı her vesile ile tanıtıyorum. 2022 yılında babamın memleketi Isparta'nın tarihinin kaydedildiği rüyanın ilk kısmı gerçek oldu. Öğretmen-Yazar Bayram Aygün Bey’in de katkılarıyla le ikinci kitabımızı Yunanca olarak çıkardık.
Manevi Ispartalı olarak derim ki sizler bir çalışkan aynı zamanda Büyükşeher (Büyük Şehir) Isparta için her şeyini ortaya koyan Reis Başkan Başdeğirmen olduğu için çok şanslısınız. Reis Başkan Başdeğirmen’ e benim, hem de ailemin davetini kabul etmenin 8tedavimin devam ettiğinden) imkânsız olduğunu kendisine bildirdim. Ayrıca yeniden Isparta torunları olarak bizlerin ata memleketimizle, onun saygın başkanı ile ilgi kurdukları, Isparta “konuşulan tarihin” bilgileri karşılıklı gönderme fırsatı veren Yazar-öğretmen arkadaşım Bayram Aygun’ e Yunanistan da yaşayan Ispartalı binlerce torunlar adına çok teşekkür ederim. Ispartalı Rum Torun Stavros P. Kaplanoğlu Yunanlı yazar.2024Mayıs. (Bayram AYGÜN)