Bayram AYGÜN
Köşe Yazarı
Bayram AYGÜN
 

TOPYEKÛN MAHALLELER HAZIR OLDULAR

(“CESUR ŞÜKRÜ“ adlı kitaptan) (Belediye Başkanı Sayın Şükrü Başdeğirmen’ in (2022) her türlü haksızca dedikoduya rağmen; memleketimiz için yaptığı hizmetlerin bir bölümünü ele alıp Isparta’mızın tarihi dokusunu da katarak kitaplaştırdım. Makalelerimin toplu yer aldığı “Cesur Şükrü” adlı belgesel-araştırma niteliğindeki kitabımdan bir bölüm alıntıyı sizlerle paylaşıyorum. Kitabımın adını ”Cesur Şükrü” koydum. Daha doğrusu bir Ispartalı yurttaşımızın Başkan Şükrü Başdeğirmen’ e böyle hitap etmişlerdi. Başkan Bey’e bu isimle hitap etmişlerdi. Buradan esinlendim!) Isparta’mıza geçmişte hizmet etmiş, halen torunlarının Isparta’ da yaşamakta olduğu Tekeli ailesinden bahsetmek istiyorum. Hamidoğlu Beyliği sülalesinden son Hamidoğlu Beyliği soyundan geldiği kanaatindeyim. Yuvacce obası Yörük-Türkmen soyundan memleketsever bir geniş aile olduğunu söyleyebilirim. Eczacı Emin Tekeli’den söz ediyorum. 1895 Doğumlu Ispartalı Germiyan mahalleli. Eczacı, ziraatçı, yardımseverliği ile ünlenmiş vatansever. Babası Tekelioğlu Hafız Faik. Aynı zamanda 1914’ lerin Dere Un ve sanayi ağası saygıdeğer Belediye -2022- Isparta Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen’ in dedesi Başağa Veysel ağanın akrabası. Eczacı Emin Tekeli’nin babası Tekelioğlu Hafız Faik 1904’te Isparta da ilk açılan (İdadi) Lise’nin kurucu müdürü. Isparta sancağında temiz, memleketsever, ciddi işini yapan bir büyük! Eczacı Emin beyin babası, Lise Müdürü Tekelioğlu Hafız Faik Hoca Başağa Veysel Ağa (Başdeğirmen) ile birlikte kolları sıvarlar. Yanlarına belediye Başkanı Arapzade’ yi, Mevlevi dedesi Ali Dedeyi de alırlar. Isparta çayının yıllarca taşkınlığı yüzünden onlarca evin su baskınından kurtarmak isterler.1914’ lerin bölgenin varlıklısı Isparta halıcısı, gülyağı dış satımcısı olan Rum Kürkçü Potimi ve diğer zengini yine Rum cemaatinden Sakallı Gadina’ dan destek alırlar. Çay boyuna set yapılır. Yıllarca taşkınlık önlenir. Oğlu Eczacı Emin Bey babasının hayır işlerine devam eder. Kardeşi Osman Nuri Mülkiye mezunu, İzmir maliyesi varidat yani gelir gider müdürü iken yine hizmet ederler. Isparta şehir içi ana yolların açılması için belediyeye yardımcı olur, arsa sahiplerine yol istimlak paralarını belediye adına öder, büyük hayır yapar. Eczacı Emin beyin diğer kardeşi de Mülkiye mezunudur. Isparta (1914) depreminde evsizlerin konutlarının yapımı için hayırda bulunur. Eczacı Emin Tekeli ise eczacılık mesleğinden önce merak sardığı İstanbul Halkalı Ziraat okulunu bitirir, aynı okulun müdürü olur. Zamanın hastalığına yakalanır. O halde bir ayağı Isparta’dadır. Aklı fikri Isparta’mıza hizmet etmektedir.1920’ lerde Afyon savaş cephesinde yaralanan İstiklal Savaşı gazi kahramanlarımızın Isparta da tedavi olmaları için Eczacı Emin Tekeli Isparta da Turan mahallesinde Kızılay hastanesinin açılmasını sağlar. Birinci Cihan harbinde Halkalı Ziraat Okulu kapanır. Isparta’ya dönen Eczacı Emin Bey Konya eyalet valiliğince bölgede musallat olan Çekirge belasıyla mücadele başkanlığına getirilir. İki yıl içinde tarlalara musallat olan çekirge bulutlarını tarlalar içinde domuz yağıyla ateş yakma sistemini getirir. Tüm Anadolu’da her yıl bela olan Çekirge salgınını iki yıl içinde önler. Sultan 5. Mehmed Reşat kendisine altın başarı madalyasıyla ödüllendirir. İstanbul-Alanya arası işleyen ticari ve yolcu gemisinin baş müşterisidir. Ayağını Isparta’dan eksik etmez. Gelendostlu Koca Haydarpaşa adına açılmış İstanbul Haydarpaşa hastanesinde bir buçuk ay yatar, hastalığı yener. Birinci Cihan Harbi sönükleşir. İstanbul’a döner. Eczacılık okuluna girer. İki yıllık okulu bir yılda bitirir. Eczacı olur.1923’ te Isparta’ya döner. 1923’te Isparta’ lı Rum doktor-eczacı Veremiye ‘nin bir eczanesi vardır. İkinci eczane olarak belediye eczanesini kuran Emin Tekeli Bey Isparta da uyuz, insanımıza musallat olan pire belalarına karşı başarılı çalışmalar yapar. Isparta halkı, Eczacı Emin tekeli Bey’i bir kurtarıcı kahraman olarak görmeye başlar. Eczacılığını sürdürürken diğer memleketseverlerle her zaman kol kola çalışır, Isparta’nın yaralarına sarmaya çalışır. Isparta Milletvekili Mehmed Nasir Süldür ile sıkı bağ kurar. Isparta Sancağı Dere Mahallesi Sanayii ve Un Ağası, Başağa (Başdeğirmen) ile Dere Vakfı Başkanı ve Belediye Başkanı Arapzade, Kır Serdarı Kolcu Hüsnü ağayı hizmet altılısını oluştururlar. Varlıklı Isparta vergi toplama ağası sivil paşa Tahir paşa (Hafız İbrahim Demiralay’ ın babası)ile dönemin Vali-Mutasarrıf Hakkı Behiç ikilisine karşı mücadele ederler. Tahir paşa ve Vali Hakkı Behiç’in engellemelerine karşı Eczacı Emin Tekeli altılısı Isparta için hizmete devam ederler. Eczacı Emin Bey eski müdürü olduğu İstanbul Halkalı Ziraat Okulu fidanlığından gemiyle Alanya limanından alınmak üzere çok sayıda Kestane, Zeytin, Fındık fidanı Hacılarlı Yörük deve, katır kervanlarıyla getirtir.1923’ te savaş sonrası Isparta’nın Yeni Türkiye Cumhuriyeti ülküsüne kan vermek için topyekûn şehir bölgesi bahçeliklerine ağaçlandırmak ister. Isparta medreselerinin sorumluları ağaç dikimine karşıdırlar. ”Kutsal Hicaz diyarlarında ağaç var mı” diye sorarlar. İlim Kurulu Başkanı Şerif Hoca karşı çıksa da medrese hocalarını caydıramaz. Bir buçuk yıl sonra iyice bozulmuş Osmanlı medreseleri çıkarılan kanunla tüm yurtta kapatılır. Medreselerden hoş olmayan sesler eksik olmaz. Medrese hocaları Isparta da dini kullanarak yıllar içinde güçlü görüntüleri bu tür yanlışlıkları yüzünden ahalinin gözünde kaybolmaya başlar. ”Kestane fidanı Ortodoksların sembol ağacıdır” diyerek Eczacı Emin bey ve grubunun başlattığı ağaç dikim seferberliğine katılmazlar. (Ağaç dikimine karşı çıkan medrese hocalarının: Peygamber’imiz Hz. Muhammed' imizin, "Kıyametin kopacağını bilseniz bile elinizdeki fidanı dikiniz." hadis-i şerifini hiç bilmiyorlar mıydı acaba?) Gayrimüslimler adına Isparta Başpapazı Yerasimos Çentelidis Efendi Rum ve Acem (Ermeni) gençlerini çağrıda bulunarak ağaç dikim işi için bir günlük vakit ayırmalarını ister. Papaz Çentelidis Ispartalı Müslim ve Gayrimüslim cemaatinin ortaklaşa kullanabilecekleri ilk Rum hamamını yani Gavur Hamamı (Cumhuriyet hamamı) denilen hamamı yaptıran papaz. Ki Isparta da İlk görevindeyken 1894’te) Ağaç fidanı dikim esnasında Rum ve Ermeni cemaatinden çok sayıda Ispartalı Osmanlı vatandaşları da bulunurlar. II: Dünya Savaşlı yıllarında yüzlerce ağaç yok edilir. Hayırsever 1923’te Eczacı Emin Bey’in ve arkadaş grubunun gayretleriyle dikilen fidanlar 1939 yok edilir. Eczacı Emin Tekeli 1938’de tedavi için gittiği İstanbul’da Hak’ kın rahmetine kavuşur. Karaca Ahmet mezarlığına defnedilir. Bir büyük halk adamını Isparta kaybetmiştir. Ayazma ve Dere Mahallesi bölgelerindeki tarihi anıt kestaneler günümüzde bir ihanetin zulmüne uğramış gibi bir bir kesilip yok ediliyor. Vatan üzerinde yetişen ağaçları yok edenlerle, ağaca karşı çıkan, yeşili sevmeyen o zamanın insanlarından farkları nedir?    
Ekleme Tarihi: 14 Ocak 2022 - Cuma

TOPYEKÛN MAHALLELER HAZIR OLDULAR

(“CESUR ŞÜKRÜ“ adlı kitaptan)

(Belediye Başkanı Sayın Şükrü Başdeğirmen’ in (2022) her türlü haksızca dedikoduya rağmen; memleketimiz için yaptığı hizmetlerin bir bölümünü ele alıp Isparta’mızın tarihi dokusunu da katarak kitaplaştırdım. Makalelerimin toplu yer aldığı “Cesur Şükrü” adlı belgesel-araştırma niteliğindeki kitabımdan bir bölüm alıntıyı sizlerle paylaşıyorum. Kitabımın adını ”Cesur Şükrü” koydum. Daha doğrusu bir Ispartalı yurttaşımızın Başkan Şükrü Başdeğirmen’ e böyle hitap etmişlerdi. Başkan Bey’e bu isimle hitap etmişlerdi. Buradan esinlendim!)

Isparta’mıza geçmişte hizmet etmiş, halen torunlarının Isparta’ da yaşamakta olduğu Tekeli ailesinden bahsetmek istiyorum. Hamidoğlu Beyliği sülalesinden son Hamidoğlu Beyliği soyundan geldiği kanaatindeyim. Yuvacce obası Yörük-Türkmen soyundan memleketsever bir geniş aile olduğunu söyleyebilirim. Eczacı Emin Tekeli’den söz ediyorum. 1895 Doğumlu Ispartalı Germiyan mahalleli. Eczacı, ziraatçı, yardımseverliği ile ünlenmiş vatansever.

Babası Tekelioğlu Hafız Faik. Aynı zamanda 1914’ lerin Dere Un ve sanayi ağası saygıdeğer Belediye -2022- Isparta Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen’ in dedesi Başağa Veysel ağanın akrabası. Eczacı Emin Tekeli’nin babası Tekelioğlu Hafız Faik 1904’te Isparta da ilk açılan (İdadi) Lise’nin kurucu müdürü. Isparta sancağında temiz, memleketsever, ciddi işini yapan bir büyük! Eczacı Emin beyin babası, Lise Müdürü Tekelioğlu Hafız Faik Hoca Başağa Veysel Ağa (Başdeğirmen) ile birlikte kolları sıvarlar.

Yanlarına belediye Başkanı Arapzade’ yi, Mevlevi dedesi Ali Dedeyi de alırlar. Isparta çayının yıllarca taşkınlığı yüzünden onlarca evin su baskınından kurtarmak isterler.1914’ lerin bölgenin varlıklısı Isparta halıcısı, gülyağı dış satımcısı olan Rum Kürkçü Potimi ve diğer zengini yine Rum cemaatinden Sakallı Gadina’ dan destek alırlar. Çay boyuna set yapılır. Yıllarca taşkınlık önlenir. Oğlu Eczacı Emin Bey babasının hayır işlerine devam eder. Kardeşi Osman Nuri

Mülkiye mezunu, İzmir maliyesi varidat yani gelir gider müdürü iken yine hizmet ederler. Isparta şehir içi ana yolların açılması için belediyeye yardımcı olur, arsa sahiplerine yol istimlak paralarını belediye adına öder, büyük hayır yapar. Eczacı Emin beyin diğer kardeşi de Mülkiye mezunudur. Isparta (1914) depreminde evsizlerin konutlarının yapımı için hayırda bulunur.

Eczacı Emin Tekeli ise eczacılık mesleğinden önce merak sardığı İstanbul Halkalı Ziraat okulunu bitirir, aynı okulun müdürü olur. Zamanın hastalığına yakalanır. O halde bir ayağı Isparta’dadır. Aklı fikri Isparta’mıza hizmet etmektedir.1920’ lerde Afyon savaş cephesinde yaralanan İstiklal Savaşı gazi kahramanlarımızın Isparta da tedavi olmaları için Eczacı Emin Tekeli Isparta da Turan mahallesinde Kızılay hastanesinin açılmasını sağlar.

Birinci Cihan harbinde Halkalı Ziraat Okulu kapanır. Isparta’ya dönen Eczacı Emin Bey Konya eyalet valiliğince bölgede musallat olan Çekirge belasıyla mücadele başkanlığına getirilir. İki yıl içinde tarlalara musallat olan çekirge bulutlarını tarlalar içinde domuz yağıyla ateş yakma sistemini getirir. Tüm Anadolu’da her yıl bela olan Çekirge salgınını iki yıl içinde önler. Sultan 5. Mehmed Reşat kendisine altın başarı madalyasıyla ödüllendirir.

İstanbul-Alanya arası işleyen ticari ve yolcu gemisinin baş müşterisidir. Ayağını Isparta’dan eksik etmez. Gelendostlu Koca Haydarpaşa adına açılmış İstanbul Haydarpaşa hastanesinde bir buçuk ay yatar, hastalığı yener. Birinci Cihan Harbi sönükleşir. İstanbul’a döner. Eczacılık okuluna girer. İki yıllık okulu bir yılda bitirir. Eczacı olur.1923’ te Isparta’ya döner. 1923’te Isparta’ lı Rum doktor-eczacı Veremiye ‘nin bir eczanesi vardır. İkinci eczane olarak belediye eczanesini kuran Emin Tekeli Bey Isparta da uyuz, insanımıza musallat olan pire belalarına karşı başarılı çalışmalar yapar. Isparta halkı, Eczacı Emin tekeli Bey’i bir kurtarıcı kahraman olarak görmeye başlar.

Eczacılığını sürdürürken diğer memleketseverlerle her zaman kol kola çalışır, Isparta’nın yaralarına sarmaya çalışır. Isparta Milletvekili Mehmed Nasir Süldür ile sıkı bağ kurar. Isparta Sancağı Dere Mahallesi Sanayii ve Un Ağası, Başağa (Başdeğirmen) ile Dere Vakfı Başkanı ve Belediye Başkanı Arapzade, Kır Serdarı Kolcu Hüsnü ağayı hizmet altılısını oluştururlar.

Varlıklı Isparta vergi toplama ağası sivil paşa Tahir paşa (Hafız İbrahim Demiralay’ ın babası)ile dönemin Vali-Mutasarrıf Hakkı Behiç ikilisine karşı mücadele ederler. Tahir paşa ve Vali Hakkı Behiç’in engellemelerine karşı Eczacı Emin Tekeli altılısı Isparta için hizmete devam ederler.

Eczacı Emin Bey eski müdürü olduğu İstanbul Halkalı Ziraat Okulu fidanlığından gemiyle Alanya limanından alınmak üzere çok sayıda Kestane, Zeytin, Fındık fidanı Hacılarlı Yörük deve, katır kervanlarıyla getirtir.1923’ te savaş sonrası Isparta’nın Yeni Türkiye Cumhuriyeti ülküsüne kan vermek için topyekûn şehir bölgesi bahçeliklerine ağaçlandırmak ister. Isparta medreselerinin sorumluları ağaç dikimine karşıdırlar. ”Kutsal Hicaz diyarlarında ağaç var mı” diye sorarlar. İlim Kurulu Başkanı Şerif Hoca karşı çıksa da medrese hocalarını caydıramaz. Bir buçuk yıl sonra iyice bozulmuş Osmanlı medreseleri çıkarılan kanunla tüm yurtta kapatılır.

Medreselerden hoş olmayan sesler eksik olmaz. Medrese hocaları Isparta da dini kullanarak yıllar içinde güçlü görüntüleri bu tür yanlışlıkları yüzünden ahalinin gözünde kaybolmaya başlar. ”Kestane fidanı Ortodoksların sembol ağacıdır” diyerek Eczacı Emin bey ve grubunun başlattığı ağaç dikim seferberliğine katılmazlar. (Ağaç dikimine karşı çıkan medrese hocalarının: Peygamber’imiz Hz. Muhammed' imizin, "Kıyametin kopacağını bilseniz bile elinizdeki fidanı dikiniz." hadis-i şerifini hiç bilmiyorlar mıydı acaba?)

Gayrimüslimler adına Isparta Başpapazı Yerasimos Çentelidis Efendi Rum ve Acem (Ermeni) gençlerini çağrıda bulunarak ağaç dikim işi için bir günlük vakit ayırmalarını ister. Papaz Çentelidis Ispartalı Müslim ve Gayrimüslim cemaatinin ortaklaşa kullanabilecekleri ilk Rum hamamını yani Gavur Hamamı (Cumhuriyet hamamı) denilen hamamı yaptıran papaz. Ki Isparta da İlk görevindeyken 1894’te) Ağaç fidanı dikim esnasında Rum ve Ermeni cemaatinden çok sayıda Ispartalı Osmanlı vatandaşları da bulunurlar. II: Dünya Savaşlı yıllarında yüzlerce ağaç yok edilir.

Hayırsever 1923’te Eczacı Emin Bey’in ve arkadaş grubunun gayretleriyle dikilen fidanlar 1939 yok edilir. Eczacı Emin Tekeli 1938’de tedavi için gittiği İstanbul’da Hak’ kın rahmetine kavuşur. Karaca Ahmet mezarlığına defnedilir. Bir büyük halk adamını Isparta kaybetmiştir. Ayazma ve Dere Mahallesi bölgelerindeki tarihi anıt kestaneler günümüzde bir ihanetin zulmüne uğramış gibi bir bir kesilip yok ediliyor. Vatan üzerinde yetişen ağaçları yok edenlerle, ağaca karşı çıkan, yeşili sevmeyen o zamanın insanlarından farkları nedir?

 

 

Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve burdurilkadim.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.