Isparta da Çayın Yerine Gül Yaprakları İçiliyordu  Isparta ve Burdur’da, Selçuklu, Hamidoğlu Beyliği ve Osmanlı idari dönemlerinde Çay yerine gül yaprakları kaynatılıp çay gibi içiliyordu.   Anadolu da, Isparta ve Burdur’da üç bin yıldır gül bilinir. İlkel yöntemlerle yağlı gülsuyu çıkarılır. Yaygın bir kullanım alanı vardı. Isparta ve Burdur bölgelerinde gülcülük üç bin yıldır vardı. Pisidia (Yalvaç) ve Sakalassos (Burdur) antik bölgelerinde çıkan taş yontuların üzerinde Isparta gülü kabartmalarını (rölyef) görmeniz mümkün.  Tarihi süreçte: Isparta ve Burdur bölgelerinde her yıl gül hasadı yapılır. Gül ürünleri sağlıktan gıdaya, günlük kullanımı hiç eksilmemiştir. Isparta, Yalvaç, Burdur müzelerindeki mezar buluntularında gül ürünlerini saklamaya yönelik cam şişeleri görmek mümkün. Osmanlı döneminde Babaları Isparta Rumlarından olan halen Yunanistan da yaşamlarına devam eden iki hemşerimizin Yunanistan da yayınlanan kitaplarından aldığım alıntılar bize Isparta, Burdur gülcülüğünün tarihi aşamalarından bilgiler vermektedir.                   Isparta Ve Burdur da Gül Yetiştiriciliği Üç Bin Yıldır Vardı   Sanki gül 200 yıl öncesinde Gülcü Mahalleli İsmail Efendi gül’ ü Isparta ve Burdur’a yeni getirmiş gibi anlatılır Bu çok yanlış bir tarihi hikâyedir. 1150’ lerde Anadolu’daki Müslümanları Türkiye topraklarından atmak isteyen Hıristiyan Haçlı orduları yenildiler. Giderlerken Pisidia (Isparta) bölgesinden gül çeliklerini erzak torbalarının içine katarak Avrupa’ ya hatta -Bulgaristan dâhil- Macaristan’a, Fransa’ya, Avusturya’ya götürdüler. ”Baston içinde gül tohumları Bulgarya’ dan dedemiz  İsmail Efendi kaçırmış” hikâyesi yanlış bir aile hikâyesidir.  Rizeliler de çay tohumlarını: “Bir Rizeli Çin’ den gizlice Çay’ın Babası Zihni Derin-1880- da bastonunun içinde kaçırıldığı” hikâyesini anlatırlar. Baston hikâyeleri başka bitkilerin Anadolu’ya ilk defa getirilmesi nedeniyle anlatılır. Bu hikâyeler yerine gerçek belgelere dayalı bilgiler saygıdeğer insanlarımıza anlatılmalıdır. (Haçlı savaşları sırasında kaçabilen Haçlı askerleri (1095 – 1291) (Kaynak: Yunan Tarihi (Atina Yayınevi. Xilon tarafından 16.07.2013 tarihinde Tarihi Dudaklar adlı dergi.)            Gülcü İsmail Efendi’nin Isparta’daki Yaşadığı Dönemi Bakalım  Gül bitkisi esasında Anadolu’dan Avrupa’ya Bulgaristan, Yunanistan’a götürülmüştür. Şimdi Yunanistan da yaşayan Isparta ve Burdurlu Osmanlı Isparta’sından giden Lozan Mübadili Rumlar hatıralarını kitaplara dökerek yayınlamışlar. İleri yaştaki Ispartalı hemşerilerimizin dede hatıra defterlerindeki yazdıklarından anlaşılıyor ki: Dedeleri Isparta, Burdur da gül ticaretiyle (1860) uğraşmış olduklarıdır.   Diğer ticaret dallarında olduğu gibi gül yetiştiriciliğini Müslümanlar yaparlarmış. Ama ticaretini Rum ve Ispartalıların Acem adını verdikleri Ermeni tüccarlar yürütürlermiş. 1860’lardan sonra Rum ve Ermeniler de gül yetiştiriciliğine soyunurlar. Hatta Müslümanlarla birlikte ortak gülcülüğe başlarlar.  Şimdi ileri yaşta olan Ispartalı Rum oğullarından dünyaca ünlü çocuk doktoru Vasos Vogiatzoglu ile Tarihçi Stavros Kaplanoğlu modern gülcülüğün ilkin devlet eliyle (o zaman Burdur ve Bucak Isparta’ya bağlı idi) Bucak Seydiköy’ de yapılıyordu.  Osmanlı Ziraat Nezareti (Tarım Bakanlığı) 1847’lerden itibaren Bulgaristan Kızanlık,  Karaorman bölgelerinden Anadolu’ya (Isparta, Burdur bölgesine) gelen muhacirlerin geçim yolları olarak gül yetiştiriciliğine özendirilir. Bursa’dan getirilen Gül çelikleri Isparta da asırlarca Isparta gül’ ü olarak bilinen gülfidanlarıyla karma aşı yapılarak gül hasadında daha çok verim alınır.  Isparta ve Burdur Rumları sadece gül ürünlerinin ticaretini yaparlar. Müslümanların ticaretle uğraşmaları 1913’ lere kadar bir iki örnek dışında pek görülmezdi. Muhacirlere çok sayı da Bursa’daki çiftlikten gül çelikleri üzerinde karma aşı çalışması uzun yıllar devam eder.  Başka Bir Çalışma Yine İsmail Efendi’nin Gül yetiştiriciliğine soyunduğu zamanlarda yapılır.  1861!lerde; İsmail efendiden yıllar önce Devleti Ziraat Teşkilatı memurlarından Rum kökenli Osmanlı vatandaşı Amasyon Efendi’ yi devlet görevlisi olarak Bulgaristan Kızanlık bölgesine gider. 200 bin adet gülfidanı çeliği getirir. Bunları Isparta, Burdur, Konya, Bursa, Aydın, Kastamonu sancaklarına yerleşen Kızanlık Muhacirlerine dağıtılır. Ki en güzel sonuç Isparta ve burdur da alınır. Gül hasadında verimlilik uzun yıllar devlet eliyle araştırma yıllarca sürer.  “Gül tohumlarıyla Bulgaristan’dan bastonu içinde kaçırmış” dedikleri gül üreticisi Gülcü İsmail Efendi gül tohumlarını niye kaçırsın ki? O dönemde Bulgaristan’ın Deliorman, Kırcaali ve Kızanlık bölgeleri zaten Osmanlı hâkimiyetindeydi.   Gülcü İsmail efendinn modern güçlülüğün ekimi, dikimi ve ticaretini Müslümanların da yapması konusunda teşvik ettiği doğrudur. Ama o dönemde İsmail Efendi ile birlikte aşı gül çelikleriyle modern gülcülük zaten Osmanlı Ziraat Dairesi’nin (Tarım Bakanlığı) bir politikasıydı. Sadece Isparta da değil: Konya, Burdur, Aydın, Mardin, Diyarbakır bölgelerinde de modern gül ekimi geliştirildi. Gülcü İsmail Efendi gibi moderne güçlülük aynı yıllarda (1862) Isparta'daki en önemli gül yağı üreticileri Ispartalı Rum Hatzi (Haci) Savvas Hatziaslanoglou (Haci Aslanoğlu), Kosmas Athanasoglou (Ateşoğlu) , Papazoglou ve Nisi o Yatzi Charalambous ve Adali Kâhyaoğlu’ yu sayabiliriz.  Isparta gülü Bulgaristan gülünden bazı gıdalara katkı vermesi yönüyle çok farklıdır. Isparta gülü aromatik çiçek keklere, reçellere ve tatlılara, dondurma, yoğurt, içecekler, çörekler ve diğer gıdalara eklenirken Bulgaristan gülü kaliteli yağ olmasına rağmen gıdalara eklenmesi yönüyle tercih edilmemektedir. (ARŞİV P. KAPLANOGLOU ST. Martha St. Kaplanoğlu Ziraat Mühendisi. Ispartalı Tarihçi Stavros Kaplanoğlu’nun saygıdeğer eşi. ) Araştırma: Bayram AYGÜN 2024 Isparta