“Cumhuriyet, erdemli insanların yönetimidir”. Montesquieu
Eski Yunanlılardan günümüze gelinceye kadar cumhuriyet, İlk Çağ'da Yunan şehir devletleri, Ortaçağ'da Venedik, Cenova, Floransa gibi devletçikler için kullanılan bir deyimdir.
Fakat, yurttaşlarına özgürlük ve eşitlik tanıyan gerçek halk yönetimi, ancak Fransız İhtilali’nden sonra gerçekleşme yoluna girdi.Çağımızın cumhuriyeti özgürlük ve eşitlik gibi iki ana kavramdan başka, devlet başkanlığı, yasama, yürütme ve yargı organları gibi temel kurumlara dayanmaktadır.
Sözcük anlamı ise:Cumhurun tarafında olmak, halkın yanında olmaktır. Bütün yurttaşlar birbirine eşit uzaklıkta ve yakınlıktadır. “Nitelikli” çoğulculuk asıl önemli olan kavramdır.
Fikrinin temelinde insanın kaderini başka insanların veya doğanın insafına terk etmemek yatmaktadır.Cumhuriyet rejiminde egemenlik ulusa ait olmaktadır. Devlet başkanları ya doğrudan ya da dolaylı olarak halk tarafından belli bir süreliğine seçilmektedir.
Cumhuriyeti destekleyen Atatürk ilkesidir cumhuriyetçilik. Cumhuriyetçilik, devlet yönetiminde cumhuriyetin bulunmasını getirmektedir.
Bu ilke, iktidarın dinsel kökenli olmaktan çıkmasıyla Laiklik ilkesiyle, meşruluğunun temelini halk desteğinin oluşturmasıyla da, Halkçılık ilkesiyle yakın bağı vardır.
Siyasal iktidarın dinsel kökenli olmaktan çıkması, laikleşmesi, siyasal rejimin çağdaşlaşmasıdır.Vatandaşların yönetime etkin bir biçimde katılmasının sağlanmasını amaçlayan anlayıştır.
Halkın kendi kendini yönetmesi ilkesini savunur. Çok partili sistemi öngörmektedir. Devrimimizin siyasal görüntüsüdür.Cumhuriyetçilik ilkesi, yeniden kurulan Türkiye Cumhuriyeti devletinin bir yönetim ve rejim biçimi olarak tesbit edilmiş prensibine dayanır.
Ulusumuzun;milli mücadele yıllarının başından itibaren ortaya çıkan padişahlığın monarşik mutlakiyet rejimine karşı duyulan tepkinin sonucudur.
Cumhuriyetçilik ilkesi; TBMM’nin açılışı (1920), Saltanatın kaldırılması (1922), ve cumhuriyetin ilanı (1923) adımlarıyla gerçekleştirilmiştir.
Cumhuriyetçilik, demokrasiye -herkesin kanun önünde eşitlik prensibine, seçme ve seçilme, temel hak ve özgürlüklere- yer vererek demokrasi bilincini yerleştirmeyi ve geliştirmeyi amaçlar.
Halkın egemenliğine dayanır. Yöneticiler halkın oyunu alarak seçilir. Bağımsızlık ve ulusal egemenlik büyük önem taşır.Yüceltmek , ileri götürmektir.Cumhuriyeti savunmak ve yaşatmak demektir. Saltanatın ve monarşik yönetimlerin karşısındadır. Temelde demokratik uygulamaları esas almaktadır.
Halkın siyasal anlamda belir bir olgunluk düzeyine erişmesine katkı sağlamaktadır.Ülkeyi demokrasi ışığıyla aydınlatan bir anlayışı getirir.
Cumhuriyetçilik halkın bir bütün olarak karar verici ve yönetici irade olmasını sağlamanın ilkesidir.Aynı zamanda halkın egemenliğini tekrar emperyalizme teslim etmemenin ve rejimi emperyalizmin destekleyenlere karşı korumanın ilkesidir.
İnsana çağdaşlığı ve uygarlığı sunmayı amaçlar.Gelişime,bilimsel yeniliklere açık olmayı getirir.Cumhuriyetçiliğin ilk ana ilkesi yurttaşlıktan yana olmadır.
Halk kitlelerinin daha fazla devlet yönetiminde etkin olmasını getirir.Hak ve özgürlüklerin en üst düzeyde gerçekleştirilebileceği bir özgürlük düzenini savunmaktır.Fikir serbestliğinden yanadır.İnsan haklarına saygı esastır. Aklın ve mantığın egemen olduğu sistemdir.