Bayram AYGÜN
Köşe Yazarı
Bayram AYGÜN
 

ANADOLU DA ATA GÜREŞİNİ İLK SAHİPLENENLER ULUBORLU'LARDI

(Tarihte Güreş kuralları ilk defa Uluborlu’da kabul edilir) 1843’lü yıllarıdır. Isparta vali mutasarrıfı bugünkü Isparta Belediye Başkanı Şükrü Baş değirmen’ in büyük atası Vali Celalettin Paşa’dır. Yeniçeri Ocağı’nın son ağası yani kumandanı Celalettin Paşadır. Yeniçeri ocağını (Askeri Birliği) padişah II. Mahmud Han kapatır. Bir süre sonra Yeniçeri Komutanını Padişah Isparta’ya vali olarak atar. Sonra Isparta’dan kız alır. Birkaç yıllık aradan sonra Yeniçeri ağası Celalettin Paşa Isparta’ya vali olarak atanır. Yeniçeri askeri ocağı kaldırıldıktan sonra bu ocağa bağlı birçok kurumun da varlığı sonlan dırılır. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması sırasında Pehlivanlar Tekkesi de kapatılmış. II.Mahmud güreşçileri korurdu. Padişah sırasında güreşe olan merakından olarak, sarayda pek çok pehlivan bulundurduğu, sık sık huzur güreşi yaptırdığı biliniyor. Ama buna rağmen güreş Tekkesi Yeniçeri ocağıyla birlikte kaldırılmıştır. Isparta Belediye başkanı Şükrü Başdeğirmen’ in büyük büyük dedesi ve Isparta valisi, kapatılan Yeniçeri ocağı komutanı Celalettin Paşa da güreş tutkunudur. İşte 1843’lerde Isparta valisi olarak Isparta’ya gelir gelmez bir işi de güreş merakını giderme çalışması yapmasıdır. Sorguladığında Uluborlu Selçuklu, Hamidoğulları ve Osmanlı’nın idare lerinin bu dönemine kadar hatta Roma dönemi Uluborlu’sunda daimî olarak güreş yapıldığı bilgisi alan vali kolları sıvar. Gerçi Psidya Isparta bölgesinde Bağıllı (Gelendost), Avşar kasabası, Gönen şehirlerinde de yılın belli zamanlarında yağlı ve karakucak güreşlerinin yapıldığını, bölgenin güreşe alışık olduğu kanaatine varan Isparta’nın Paşa Valisi güreş olayının Uluborlu’da devam ettirmeyi düşünür. Uluborlu’da Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde hatta Roma dönemlerinde kurulan “Panayır” ve “Yabanlu Bazaar” kurulduğu zamanlarda Psidya Isparta bölgesinin en güzel güreşlerinin yapıldığını da öğrenen Vali Paşa işi sıkı tutar. Sık sık Uluborlu’ya gelen Paşa Vali üç gün Uluborlu’da kalır. Halkla toplantılar yapar. Türk’ün ata sporunu geliştirici neler yapılabileceğimi Uluborlu halkının görüşlerini alarak planlar. Pehlivanların oyunlarından ters kabza, iç kabza, tısa kabza, kesme-bendi, karakuş, sarma, Cezayir sarması, kündeden atma, kabak dikme, kabak atma, dikme, boğma, ters kepçe, ters Pençe, göğüs şakısı, Tâlût-bendi ve Alî bendi gibi karakucak ve yağlı güreş oyunlarının şek lini, Uluborlu’daki zengin güreş kültürü hakkında geniş bilgileri alan Paşa Vali (1843’te) Uluborlu’da Gargılı Medresesine bitişik binayı bölge güreş okulu olarak açtırır. Ayrıca belkide Anadolu üniversiteleri ayarında olan Uluborlu medreseleri hocalarına görev veren Paşa Vali ilk deva Karakucak ve Yağlı güreşlerin oynanma ve kurallarını içeren bir el yazma kitabı Uluborlu Medresesi hocalarınca hazırlanır. Roma ‘dan bu yana Güreş sporu kurallı ve devlet koruması ve eğitim sorumluluğuna girer. El yazma güreş kurallarını içeren kitapçıklardan çok sayıda diğer Osmanlı eyalet valilerine de gönderir. (Güreş meraklısı ve güreş organizasyonları için parasal varlığını ortaya koyan Uluborlu Rum’u Gümüş TüccarıKoca Sizigos tüccarın tuttuğu notlar Atina Nea Ionia Ispartalılar Rum derneğince bastırılan kitap içinde yer almıştır. Hatta Uluborlu medrese hocalarınca araştırılıp hazırlanan Güreş Tanıtım Kitabı’nda bazı Kara kucak ve Yağlı güreş kuralların Osmanlı eyaletlerine ve dünyaya Uluborlu Güreş Kuralları olarak yaygınlaştığını Mübadil Rum derneğinin (Atina) kitabındaki yayından öğreniyoruz. Uluborlu’ lu Selanik te oturan Rum torunların evlerinde şahsıma gösterdikleri dedelerinin hatır larını yer aldığı Rum derneğince basılan kitapta: Uluborlu güreş kaideleri ibaresinde:” Ulu borlu’ da: “Apollonia’da Yağlı ve Karakucak oyunlarında 40 fen, 70 bend ve 140 hevâ oyunları olup, yiğit ve hünerli kahramanların, bu oyunlarla savaşlarda düşmandan intikam aldıklarını bundan dolayı da bazı oyunların 1847’deki panayır güreşlerinin yapıldığı Uluborlu’da yasaklandığı şeklinde yazılmıştır. Ancak pehlivanlar arasında karakuş oyunu, boğma ve girt etmenin yasak olduğunu bunun sebebinin de bunun bir yağ (yağlı güreşte) oyunu olduğunu, karşıdakinin düşman olmadığı gibi mesajın tüm dünyaya Uluborlu’dan verildiğini Rum Mübadil Ispartalılar, Alanyalılar derneğinin yayın organında okuyoruz. O gündür bugündür söz konusu Yağlı Güreş, Kara kucak Güreşi kurallarında kalıcı olmasında Uluborlu’dan 1844’te çıkan sese kulak verilmesi çok önemlidir. Söz konusu güreş kurallarında Roma MÖ400.MS 1453’lere kadar hatta 1844’ler kadar tüm dünyada süre gelen “Kıran ırana” kuralı Uluborlu’da sonlanmıştır. Bu Güreşte kalıcı kuralların kuralların günümüze kadar silsile olarak Ata Sporu Güreş’in kurallar çerçevesine oturtulması kuralları spor yasası gibi bu günler gelmesi açısından önemlidir. Kapatılan Osmanlı Yeniçeri Ordusu Komutanı (Ağası)ve Isparta valisi aynı zamanda 2020 Isparta Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen’ in büyük büyük dedesi Celalettin Paşa’nın seçtiği Uluborlu Güreş Kuralları Tespit Komisyonu üyelerince sağlanmıştır. Bu kurul üyelerinin adları Rum Mübadil Atina Ispartalılar derneği yayın organında isimler söyle sıralanır. Uluborlu Güreş Kaideleri Koyma Kurulu ve Memleket Meclisi Başkanı Isparta Valisi Celalettin Paşa, (1844) Uluborlu Bahçe mahallesinden Uluborlu Ayan Beyi,Sarıoğlu Hacı Hüseyin kardeşi Pehlivan Mustafa (dokuma ürünleri satıcısı), Uluborlu Ahi Bahaeddin Mahallesinden Çopuroğlu Osmanzade Eyüp (Kandil, fener yağı tüccarı) kardeşi Hacı Ömer Ağa (zahire tüccarı, Uluborlu Beyi yardımcısı) Uluborlu Bahçe mahallesinden Sekçioğlu Pehlivan Hacı mustafazade Ali Ahmet (Tuz Tüccarı, akarsu ağası). Uluborlu Bahçe mahallesinden Bölükbaşoğlu Kalaycı Mustafa... Isparta İskender mahallesi Mevlevi Tekkesi Mevlevihan Koca Ali Dede, Çıplak Pehlivan lakaplı Cıblakoğlu Ali Pehlivan (Fazlullah mahallesinden. Isparta Doğancı mahallesinden Küpçüoğlu Süleymanzade Hasan Pehlivan, Isparta Debbağ mahallesinden Müneccim oğlu Hafızhasan torunu Ali Osman pehlivan, Sillimemhmedoğlu Hacı Mustafa oğlu Pehlivan Mustafa. ( Dikici). Konana (Gönen), Musalla mahallesinden Araboğlu Katraali pehlivan Pazar mahallesinden Mahalle meclis İmamoğlu pehlivan Ahmet. Kuleönü Yunus Emre Dostlar Tekkesi (Yarenler Evi) Oda Başkanı Dingiloğlu Koca Hasan (Zahire tüccarı).. Aynı bilgileri atalarının anılarından sözlü şahsıma (19 Temmuz 2018) anlatan Uluborlu Rum torunlarından Selanik vilayeti komşusu Serfice Sancağı (Grabene) Batı Makedonya bölgesine bağlı ilde oturan torun bijuteri satıcısı kardeşler Sofia Anna ve Nifi Elsi hanımlardan da dinledim.  
Ekleme Tarihi: 26 Aralık 2020 - Cumartesi

ANADOLU DA ATA GÜREŞİNİ İLK SAHİPLENENLER ULUBORLU'LARDI

(Tarihte Güreş kuralları ilk defa Uluborlu’da kabul edilir)

1843’lü yıllarıdır. Isparta vali mutasarrıfı bugünkü Isparta Belediye Başkanı Şükrü Baş değirmen’ in büyük atası Vali Celalettin Paşa’dır. Yeniçeri Ocağı’nın son ağası yani kumandanı Celalettin Paşadır. Yeniçeri ocağını (Askeri Birliği) padişah II. Mahmud Han kapatır. Bir süre sonra Yeniçeri Komutanını Padişah Isparta’ya vali olarak atar. Sonra Isparta’dan kız alır. Birkaç yıllık aradan sonra Yeniçeri ağası Celalettin Paşa Isparta’ya vali olarak atanır.

Yeniçeri askeri ocağı kaldırıldıktan sonra bu ocağa bağlı birçok kurumun da varlığı sonlan dırılır. Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması sırasında Pehlivanlar Tekkesi de kapatılmış. II.Mahmud güreşçileri korurdu. Padişah sırasında güreşe olan merakından olarak, sarayda pek çok pehlivan bulundurduğu, sık sık huzur güreşi yaptırdığı biliniyor. Ama buna rağmen güreş Tekkesi Yeniçeri ocağıyla birlikte kaldırılmıştır.

Isparta Belediye başkanı Şükrü Başdeğirmen’ in büyük büyük dedesi ve Isparta valisi, kapatılan Yeniçeri ocağı komutanı Celalettin Paşa da güreş tutkunudur.

İşte 1843’lerde Isparta valisi olarak Isparta’ya gelir gelmez bir işi de güreş merakını giderme çalışması yapmasıdır. Sorguladığında Uluborlu Selçuklu, Hamidoğulları ve Osmanlı’nın idare lerinin bu dönemine kadar hatta Roma dönemi Uluborlu’sunda daimî olarak güreş yapıldığı bilgisi alan vali kolları sıvar.

Gerçi Psidya Isparta bölgesinde Bağıllı (Gelendost), Avşar kasabası, Gönen şehirlerinde de yılın belli zamanlarında yağlı ve karakucak güreşlerinin yapıldığını, bölgenin güreşe alışık olduğu kanaatine varan Isparta’nın Paşa Valisi güreş olayının Uluborlu’da devam ettirmeyi düşünür. Uluborlu’da Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde hatta Roma dönemlerinde kurulan “Panayır” ve “Yabanlu Bazaar” kurulduğu zamanlarda Psidya Isparta bölgesinin en güzel güreşlerinin yapıldığını da öğrenen Vali Paşa işi sıkı tutar.

Sık sık Uluborlu’ya gelen Paşa Vali üç gün Uluborlu’da kalır. Halkla toplantılar yapar. Türk’ün ata sporunu geliştirici neler yapılabileceğimi Uluborlu halkının görüşlerini alarak planlar.

Pehlivanların oyunlarından ters kabza, iç kabza, tısa kabza, kesme-bendi, karakuş, sarma, Cezayir sarması, kündeden atma, kabak dikme, kabak atma, dikme, boğma, ters kepçe, ters Pençe, göğüs şakısı, Tâlût-bendi ve Alî bendi gibi karakucak ve yağlı güreş oyunlarının şek lini, Uluborlu’daki zengin güreş kültürü hakkında geniş bilgileri alan Paşa Vali (1843’te) Uluborlu’da Gargılı Medresesine bitişik binayı bölge güreş okulu olarak açtırır.

Ayrıca belkide Anadolu üniversiteleri ayarında olan Uluborlu medreseleri hocalarına görev veren Paşa Vali ilk deva Karakucak ve Yağlı güreşlerin oynanma ve kurallarını içeren bir el yazma kitabı Uluborlu Medresesi hocalarınca hazırlanır.

Roma ‘dan bu yana Güreş sporu kurallı ve devlet koruması ve eğitim sorumluluğuna girer. El yazma güreş kurallarını içeren kitapçıklardan çok sayıda diğer Osmanlı eyalet valilerine de gönderir. (Güreş meraklısı ve güreş organizasyonları için parasal varlığını ortaya koyan Uluborlu Rum’u Gümüş TüccarıKoca Sizigos tüccarın tuttuğu notlar Atina Nea Ionia Ispartalılar Rum derneğince bastırılan kitap içinde yer almıştır.

Hatta Uluborlu medrese hocalarınca araştırılıp hazırlanan Güreş Tanıtım Kitabı’nda bazı Kara kucak ve Yağlı güreş kuralların Osmanlı eyaletlerine ve dünyaya Uluborlu Güreş Kuralları olarak yaygınlaştığını Mübadil Rum derneğinin (Atina) kitabındaki yayından öğreniyoruz.

Uluborlu’ lu Selanik te oturan Rum torunların evlerinde şahsıma gösterdikleri dedelerinin hatır larını yer aldığı Rum derneğince basılan kitapta: Uluborlu güreş kaideleri ibaresinde:” Ulu borlu’ da: “Apollonia’da Yağlı ve Karakucak oyunlarında 40 fen, 70 bend ve 140 hevâ oyunları olup, yiğit ve hünerli kahramanların, bu oyunlarla savaşlarda düşmandan intikam aldıklarını bundan dolayı da bazı oyunların 1847’deki panayır güreşlerinin yapıldığı Uluborlu’da yasaklandığı şeklinde yazılmıştır.

Ancak pehlivanlar arasında karakuş oyunu, boğma ve girt etmenin yasak olduğunu bunun sebebinin de bunun bir yağ (yağlı güreşte) oyunu olduğunu, karşıdakinin düşman olmadığı gibi mesajın tüm dünyaya Uluborlu’dan verildiğini Rum Mübadil Ispartalılar, Alanyalılar derneğinin yayın organında okuyoruz. O gündür bugündür söz konusu Yağlı Güreş, Kara kucak Güreşi kurallarında kalıcı olmasında Uluborlu’dan 1844’te çıkan sese kulak verilmesi çok önemlidir.

Söz konusu güreş kurallarında Roma MÖ400.MS 1453’lere kadar hatta 1844’ler kadar tüm dünyada süre gelen “Kıran ırana” kuralı Uluborlu’da sonlanmıştır. Bu Güreşte kalıcı kuralların kuralların günümüze kadar silsile olarak Ata Sporu Güreş’in kurallar çerçevesine oturtulması kuralları spor yasası gibi bu günler gelmesi açısından önemlidir.

Kapatılan Osmanlı Yeniçeri Ordusu Komutanı (Ağası)ve Isparta valisi aynı zamanda 2020 Isparta Belediye Başkanı Şükrü Başdeğirmen’ in büyük büyük dedesi Celalettin Paşa’nın seçtiği Uluborlu Güreş Kuralları Tespit Komisyonu üyelerince sağlanmıştır. Bu kurul üyelerinin adları Rum Mübadil Atina Ispartalılar derneği yayın organında isimler söyle sıralanır.

Uluborlu Güreş Kaideleri Koyma Kurulu ve Memleket Meclisi Başkanı Isparta Valisi Celalettin Paşa, (1844) Uluborlu Bahçe mahallesinden Uluborlu Ayan Beyi,Sarıoğlu Hacı Hüseyin kardeşi Pehlivan Mustafa (dokuma ürünleri satıcısı), Uluborlu Ahi Bahaeddin Mahallesinden Çopuroğlu Osmanzade Eyüp (Kandil, fener yağı tüccarı) kardeşi Hacı Ömer Ağa (zahire tüccarı, Uluborlu Beyi yardımcısı) Uluborlu Bahçe mahallesinden Sekçioğlu Pehlivan Hacı mustafazade Ali Ahmet (Tuz Tüccarı, akarsu ağası). Uluborlu Bahçe mahallesinden Bölükbaşoğlu Kalaycı Mustafa...

Isparta İskender mahallesi Mevlevi Tekkesi Mevlevihan Koca Ali Dede, Çıplak Pehlivan lakaplı Cıblakoğlu Ali Pehlivan (Fazlullah mahallesinden. Isparta Doğancı mahallesinden Küpçüoğlu Süleymanzade Hasan Pehlivan, Isparta Debbağ mahallesinden Müneccim oğlu Hafızhasan torunu Ali Osman pehlivan, Sillimemhmedoğlu Hacı Mustafa oğlu Pehlivan Mustafa. ( Dikici). Konana (Gönen), Musalla mahallesinden Araboğlu Katraali pehlivan Pazar mahallesinden Mahalle meclis İmamoğlu pehlivan Ahmet.

Kuleönü Yunus Emre Dostlar Tekkesi (Yarenler Evi) Oda Başkanı Dingiloğlu Koca Hasan (Zahire tüccarı).. Aynı bilgileri atalarının anılarından sözlü şahsıma (19 Temmuz 2018) anlatan Uluborlu Rum torunlarından Selanik vilayeti komşusu Serfice Sancağı (Grabene) Batı Makedonya bölgesine bağlı ilde oturan torun bijuteri satıcısı kardeşler Sofia Anna ve Nifi Elsi hanımlardan da dinledim.

 

Yazıya ifade bırak !
Okuyucu Yorumları (0)

Yorumunuz başarıyla alındı, inceleme ardından en kısa sürede yayına alınacaktır.

Yorum yazarak Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve burdurilkadim.com sitesine yaptığınız yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan tüm yorumlardan site yönetimi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.
Sitemizden en iyi şekilde faydalanabilmeniz için çerezler kullanılmaktadır, sitemizi kullanarak çerezleri kabul etmiş saylırsınız.