Geçtiğimiz günlerde son dakika haberi ile: Rusya' nın “koronavirüs aşısı buldum” haberi dünyayı sevindirdi. Karamsarlı günler geçirdiğimiz biz dünyalılar için ilk umut doğmuş oldu. Rusya' dan gelen haberde Covid-19 aşısı Moskova Gamaleya Enstitüsü tarafından bulun muş. Rusya Gamaleya Enstitüsü deyince de aklım 1914’ lerin Osmanlı’ sına, Isparta’ sına gitti! Dünyaca ünlü TürkTıp Bilim adamımız Prof. Dr. Hulusi Behçet (1889 - 1948)’ i hatırladım. Söz konusu Rusların araştırmaya yönelik enstitüsü iki yüz yıl önce kurulmuş. Yüzlerce bilim insanının buluşta bulunduğu SSCB Komünist döneminde Bilimler Akademisi olarak hizmet verir. Araştırmacılardan istenen ; araştırma süresinde dünyevî zevk, eğlence den uzak kalmalarını istemeleridir... Söz konusu laboratuvarda 1919’ larda kendi adına, Osmanlı adına Dr. Hulusi Behçet adın da bir Türk doktoru, bilim adamımız da bu tesiste kısa süreli çalışır, araştırır. Disiplinli çalışmayı, yöntemli araştırmanın yollarını öğrenir. İstanbul’ a dön düğünde ilk bilimsel tıbbi buluşu nu ortaya koyar. Kendi adıyla anılan Behçet hastalığını tarif eder, tedavisini geliştirir. Tıp Bilim tarihi’ ne :” Bir amansız deri hastalığı olan Behçet Hastalığı’ nı, tedavisinin yöntemlerini bulur. Bir Türk insanının neler, neleri başarabileceğini dünyaya öğretir. Bir “Türk’ün Dünyaya Bedel Olduğu” nu buluşlarıyla gösterir.. Türk Bilim adamımız Dr. Hulisi Behçet İstanbul Gülhane Askeri Tıp akademisinden mezun olalı henüz birkaç ay olmuştur. Aynı hastanenin deri hastalıkları bölümünde görevlendirilir.. Henüz 20 yaşındadır. 1912’ de Balkan savaşları sırasında Isparta askeri birliklerde ve halk içinde deri hastalığı sayılan, halk arasında uyuz tabir edilen hastalığın bertaraf edilmesi için gönüllü olarak Isparta’ ya gelmiş. Askeri birliklerde ve halk arasında çalışmalar, gözlemler yapar. Hastalığa maruz kalan bazı Ispartalıların uyuz hastalığından kurtulmak için elbiselerini söğüt yapraklı çamaşır kazanlarında kaynattıklarını, kükürt, kül karışımı ile banyo yaptıklarını gözlemleyen Dr. Behçet bu durumdan etkilenip merakını artırır.. Birkaç ay kaldığı Isparta’ da Uyuz hastalığının dünya da ilk tıbbi tarifini yapar. Isparta kendisi için bir dönüm noktası yer olur. Behçet hastalığını tanımlayan, tedavi yöntemlerini geliştiren bilim adamımız Dr Behçet 1912’ lerde kısa süreli askeri doktor olarak Isparta’ ya gelir. Isparta ’ da araştırıp, halk arasında “Uyuz” adı verilen hastalığı tarif eden bilim adamımız dünya sağlık arenasına ilk bilimsel bul uşunu gerçekleştirir. Bu buluşunun araştırmalarını, buluşunun sonucunu Isparta’ da alır. İşte bu bizim Türkiye’ mizin, Isparta’ mızın kendimizin hikâyesi değil mi? Bu hikayeyi yazmak bize nasip oldu. Emre mahallesi Rum cemaatinden (Tıp doktoru) Dr. Niko Paçacıoğlu’ da Dr. Behçet beyin hep yanındadır, yardımcı olur. (Söz konusu bu Isparta Rum’ u dede notlarını Yunanistan’ ın Selanik Nik Germanio caddesinde oturan Isparta’ lı doktorun torunu Nikoas Vasilya Paçacı oğlu’ ndan aldım. Teşekkür ederim kendilerine, Isparta’ dan selamlar..Dr. Behçet ile birlikte tedavi v earaştırma yaptıkları, hastalığı tanımlanmasını (Uyuz hastalığı) taş bina ( Askeri Satınalma) hala ayakta..1930 ‘da Büyük Atatürk bu binada ağırlandı.. Covid19’ un günümüzde aşısının bulunduğu Moskova Gamaleya, Budapeşte, Berlin, tarihi tıp araştırma enstitülerinden davet (1918) alır. Berlin Budapeşte de araştırmalarını sürdür müş. Covid19’ un aşışını bulan Gamaleya’ da çalışmalarını sürdürür. Budapeşte, Berlin bilim çevrelerinin teklifiyle bilim adamı unvanını almış. Dünyanın başına musallat olan kendi adıyla tanımlanan BEHÇET deri hastalığının tarifini, tedavi şeklini bularak dünya Tıp tarihi sayfalarına Osmanlı’ nın Türk Bilim İnsanı ve Behçet hastalını ve tedavisini geliştiren, bulan bilim adamı olarak geçmiş. Anlamayız ama yine de ülkemiz dışından aldığım bilgiyi sunayım: Dr Behçet Patojenik bak teri. Mikoplazma. Virüsler. Patojenitenin moleküler genetiği, ve bulaşıcı hastalıkları, dünya da ilk klonlama çalışmaları, bakteriyal DNA onarımı çalışmalarını söz konusu tıp laboratuvarlarında 1919’ a kadar çalışmalar yapmıştır.. Isparta sancağında kaldığı, uyuz hastalığı konusunda halk arasında çalışmaları sırasında Isparta adı dünya da ünlenir. Az satılan Atabey tütününü, Konana Gönen Afyon sakızlarını, Ev- el tezgâhların da dokunan çok kaliteli Boğasa İpeklisi, Yünlü, Pamuklu kumaşlarının, Kendir-kenevirden gemi halatı, ip halat ve çuvallarının satımı için dıştan çok sayıda tüccar Isparta sancağına akın ederler. Doktor Behçet ayağının uğuruyla gelmiştir Isparta’mıza.. Pisidya (Isparta)Metropolitliği’nin merkezi olan Isparta’ da tüccar Rumların potansiyeli gelişir. O oranda da Osmanlı bütçesine vergi katkıları olur. Dr. Behçet kıza süre kaldığı Isparta’ yı unutamaz. Gördüğü yakınlığı unutmaz. Dr. Behçet ‘ e Isparta’daki üretilen ürünlerin Budapeşte, Berlin’ de pazarlarında gördüğün de gururlanır. Isparta Ticaret Meclis başkanı Niko Temelidis’ e ve Isparta’ya adlarını saydığı insanlara selamlarını gönderir.. Dr.Behçet’in Ispartalılara gönderdiği 108 yıllık mektup şimdi Yunanistan-Selanik’ te da oturan Dr Niko’ nun torununun elinde. Mektupta selam gönderdiği Müslüm ve gayrı müslümlerin bazılarının adları da şöyledir: Isparta’ lı Rum tüccarlardan Avrakoğlu, A.Vasiliadis, B.Baloğlu, M.Kehayoğlu, H.Basyoğlu, H.Hacıavrakoğlu, İ.Moraboğlu, Mihalaki Kahramanoğlu’ Isparta Belediye Başkanı Arapzade, Mehmet Şevki Efend, Mevlevi Şeyhi Ali Dede’ yi Süldürzade Mustafa efendi ve Böcüzade’ dir. İnşallah bir gün nice Covid’lerin aşısını ilk bulan biz oluruz